ليکنه : ولي شا طبيب کندهار
انځورټاکنه : عبدالله احــســان
د جنرال دوستم ټاکني ته کتنه
جنرال عبدالرشيد دوستم چي دشمال دازبک مليشه قوماندان دی د۲۷ کالو راهيسي ديوه جګړه مار په ډول دافغانستان په سياسي اوضاع کښي کله په يو ډول او کله په بل ډول ښکاره سويدی .
په دې وروستيو کي د ولسمشر حامد کرزي له خوا د يوه فرمان په ترڅ کښي د درستيزوال په توګه د دوستم د ټاکني خبر په هيواد کي دننه او بهر د ډيرو افغانانو اندېښنې زياتي کړي دي .
د جنرال دوستم پر ټاکلو او ددې پرېکړي تر شا ځينو موخو او لاسته راوړنو به وږغيږو :
په ښکاره خو داسي فکر کيږي چه جنرال دستم يو ټوپک سالار دی ، ډير ځله دبشر دحقوقو څخه په تيري تورن دی او دډيرو بې ګناه انسانانو په وينو يي لاسونه سره دي ، دا هغه واقعيت دی چه هيڅوک دهغه څخه سترګي نه سي پټولای .
په سرسري نظر دلته دښاغلي کرزي صاحب څخه ګيله کيږي چه ديوې خوا دټوپک سالارۍ دکمبلي دټولولو ژمني کوي او دبلي خوا يو توپک سالار د درستيزوال ،وزير اووالي په حيث ټاکي ،هغه دخلکو خبره يو بام دوي هواوي او يا غله ته وايه چه غلا کوه او دکور خاوند ته وايه چه بيداره اوسه !
خير داخو عام او سرسري نظر دی ،او عوام حق لري چه داسي سوالونه وکړي ، که چيري دامسله چڼ او تحليل کړو نو لاندي ټکي بايد دنظره ليري نکړو:
ــ د افغانستان دولت دنظامي نظره يو ضعيف دولت دی ،تر اوسه پوري ملي اردو او ملي پوليس په دي نه دي توانيدلي چي ددغسي ټوپک سالارانو نفوذ او قوت ته ځواب ورکړي .
اوس هم توپک سالاران په صحنه کښي مطلق حاکم دي څه چه غواړي هم هغسي يې کوي د بې وسلي کولو او ملکي ژوند ته د رااړولو د پروسې ( ډي ډي ار) عملي پايلي او دپروګرام ارزيابي هم دتوپک سالارانو په نفوذ کښي موثر نه دي واقع سوي ، هوکې ، لويي وسلي او دکاره لويدلي وسلي ټولي سوې ، خو بيا هم دټوپک سالارانو پټ سلاح کوټونه چا نه دي ليدلي .
ــ ممکن دښاغلي ولسمشر په نظر دتوپک سالارۍ دمنځه وړلو لپاره دا يو نوی طرزالعمل او تګ لاره وي چه توپک سالار په يوه بل ځای کښي په يوه دنده وګمارل سي ترڅو په کراره کراره دده دتوپک سالارۍ خصلت بدل سي او نفوذ يي راکم سي چه ښکاره مثال يې د اسمعيل خان ليري کول له هراته او دهغه مقررۍ دوزير په توګه اويا په اوس مهال کښي دجنرال دستم ليري کول دشمال څخه .
ــ کيدای سي چه دملي يووالي دتامين په خاطر دازبکو داقناع په خاطر جنرال دستم مقرر سوی وي ،څرنګه چه داسي ويل کيدل چه دازبکو برخه دکابيني په جوړښت کښي لږه ده ، مګر دلته پوښتنه داده چه ايا په رشتياد دوستم مقرري دازبکو د قناعت وړ ګرزي او که نه ؟
ــ امکان لري چه دراتلونکي پارلماني ټول ټاکنو دپاره دا بدلون راغلی وي ،څرنګه چه جنرال دستم اکثره دحکومت خلاف پاته سوی دی ، ددې لپاره چه پارلماني ټول ټاکني په مطلوب ډول ترسره سي او کومه ستونزه رامنځ ته نه سي نو جنرال دوستم دصحنې څخه ليري سوی وي .
ــ ددې لپاره چه په شمال کښي امنيت اوثبات راغلی وي او دجنرال دستم او جنرال عطا محمد دملېشو دټکر څخه مخنيوی سوی وي او دامن فضا رامنځ ته سوې وي او دبيا جوړوني کارونو ته زمينه مساعده سوي وي .
په هر صورت دبشر دحقوقو دويندويانو او مدافعينو په نظر جنرال دستم يو نامطلوب شخص دی چه
په ډيرو مواردو کښي يي دبشر دحقوقو څخه تيری کړی دي ،دډيرو انسانانو په وينو يي لاسونه لړلي دي ،او همدارنګه کيدای سي چه ازبک وروڼه دده رښتياني ملاتړي نه وي بلکي دبېري له وجي چوپ پاتي وي .