څو سياسي خبري او دافغانستان ودانول ( ٣٠مه ) برخه

ژباړه : ميرزاعلم حميدي - هالنډ

د وخت ازموينه

په افغانستان کې د وخت ازموینه ددې حقیقت ښکارندوی ده چې د افغانستان  پیچلیوجغرافیه یې، اقتصادي، ټولنیزو،فرهنګي،نړیوالو اړیکو او د افغانستان حساس ستراتیژیک حالت دپراختیااوپرمختیا،دپریمانومادي اومعنوي تولیداتو د عادلانه ویش لارې ډیرې پیچلي کړي دي . د افغاني ټولنې د دودیزوالي او د دیني عقیدو په نظرکې نیولو سره د ټولنیز بدلون لپاره باید د پرمختیا هغه ګام په ګام قانونمندي چې د څرنګوالي پړاو ته رسیږي پر مخ بوزي او په ژوره توګه یې په پام کې ونیسي .که چیرې دا ټولنیزه قانونمندي په ژوره توګه په پام کې ونه نیول شي او په ‌‌ذهني توګه سیاسي او ټولنیز، اقتصادي او فرهنګي پر مختګونه په کوټه توګه په کار واچول شي پایله یې ډیره زیانمنه وه او ده .

دافغانستان په تاریخ کې له (۱۹۱۹) م کال وروسته ډول، ډول سیاسي اوټولنیز جریانونه له بیلابیلو نظرونو سره د افغانستان د پرمختیا او پراختیا او د ټولنیز عدالت دټېنګښت اوپلي کولولپاره په ډیرښه نیت دافغانستان  دسیاسي ازموینې په ډګر کې راښکاره شوي دي خو له بده مرغه لکه څنګه چې ښایې له دې ازموینې څخه بریالي نه دي راوتلي  . بریالیتوب به هغه مهال تر سره شوی وای چې د افغانستان خلک د یوه سیاسي او ټولنیز دموکراتیک سیسټم په رامنځ ته کولو توانیدلي وای او خپل ملي ژوندیې ددغه سیسټم په چوکاټ کې جوړ او د قانوني حاکمیت په لاره یې روان کړی وای .

هره ډله چې د سیاست ډګر ته راغلي ده، هڅه یې کړي ده چې د هیواد ټولې چارې د خپلې ځانګړي خوښۍ او هوښیارۍ پر بنسټ اوارې کړي او غوښتې یې دي چې د ښې پیرزوینې له مخې ددغه دودیزې اوپه منځنۍ پیړۍ کې د پرتې ټولنې رنګا رنګ اقتصادي،ټولنیز، فرهنګي او سیاسي ستونزې په یوه منډه او چټکۍ اوارې او ځان د هغه مهال اتل وښیې . څرنګه چې دغه پټی ډیر دروند و او ډیر زر یې وړونکي ستړي کړي دي او واکمنې ډلې پداسې ستړي ستومان حالت کې هر نیوکې کوونکی د پرمختګ خنډ او د خپلې ډلې دښمن ګڼلی دی او د غوسې له مخې یې له ظلم ډک چلند ورسره کړی دی چې په نتېجه کې یې دخپلې ماتي د جنازې لپاره کفن چمتو کړي دي  .

په افغانستان کې ستره سیاسي ستونزه داده چې هره سیاسي ډله په ډول له ډولونو څخه د هماغه تېرې واکمنۍ تېروتنې او نیمګړتیاوې غبرګوي . ددغو تېروتنو او نیمګړتیاوو زیاته برخه هماغه یکي یو توب،د هیواد د کورنیو او باندنیو حالاتو نه پېژندل او له تېرو تاریخي ترخو او خوږو تجربو څخه ګټه نه اخیستل دي . که څه هم د افغانستان په تاریخ کې په تېره خو له (۱۹۱۹) م کال را وروسته تر نن ورځې پورې دومره پریمانې ښې او بدې  . خوږې او ترخې تجربې شته چې کولای شو د سیاسي سمې لارې د پېژندلو او ښه له بد څخه د بیلولو لپاره له همدغه غوره تجربو څخه وړګټه اوچته کړو. دغه تجربې موږ ته دا خبره را زده کوي چې د ټولو ملي او دموکراتیکو ځواکونو چمتو کول او د ټولو خلکو سیاست ته راښکل او د مدني ټولنې په لوري روانول وخت ته اړتیا لري او نه شي کیدای چې په بیړه او چټکۍ سره دغه ستر وطنپال او ملي هدف تر لاسه کړو. په دې لاره کې باید تبلیغي، هڅوونکي او زده کوونکي عملي کارونه  په تېره خو د لیدلو او کتلو له لارې ډیر پراخ او هر اړخیز کارونه  تر سره  شي .

دافغانستان د پرمختیا او وروسته پاتې والي له کرغیړنو منګولو څخه د خلاصون لاره هماغه لاره ده چې ټول بشر پرې تللی دی . دا لار یو ټولنیز او اقتصادي سیسټم ته د رسیدو لاره ده چې دخلکو په ازاد هوډ او د ټاکنو له لارې رامنځ ته او پایله یې په افغانستان کې یو ولسواک نظام او قانوني حکومت دی . داسې نظام چې ټول دیني، دودیز او ملي ارزښتونه پکې خوندي او په سمه لاریې پر مخ بوځي تر څو د رښتیني ملي او مدني سیاست لپاره هر اړخیزه لار پرانیزي . له ټولنې څخه زور او ظلم ورک او دخپل ملي ژوند ټولې چارې په قانون او د ولسواکۍ په نظام برابرې کړي .که چیرې د تاریخ په اوږدو کې ټولو سیاسي ډلو او پوه کسانو په سپیڅلتیا سره او په پرله پسې  ډول په دې لاره کې لاسونه سره یو کړي وای زموږ ګران هیواد افغانستان به د داسې ملي غمیزې سره نه وای مخامخ شوی .د وخت ازموینه په ښکاره توګه ددې خبرې ویاندوی ده چې دافغانستان سیاسي، اقتصادي، ټولنیزې او فرهنګي پیچلي چارې په یکې یوتوب، یوې ډلې، غورو پرواو توکمیزه توګه نه شي سمیدلای داځکه موږ ټول د وخت په ازموینه کې لکه څنګه چې ښایې نه یو بریالي شوي او په خپل ګران هیواد افغانستان کې مو لا تر اوسه د ولسواکۍ او قانون په ستنو ټېنګ او ولاړ داسې نظام نه دی رامنځ کړی چې د افغانستان پرمختیا او پراختیا، د ملي ژوند په ټولو برخو کې ټولنیزعدالت ته ژمن  وي، لکه څنګه  چې  وایې :

هر کناموخت  ز ګذشت روزګار؛ هرګز ناموزد ز هیچ اموزګار

ښه ده چې د تېر مهال له تجربو یې  زده کړو، دټولو ملي ډلو اوکسانو په سپیڅليو مرستواوهلوځلو سره یوداسې سیاسي، اقتصادي، ټولنیز اوفرهنګي قانوني نظام رامنځ ته کړو چې بنسټ یې په ولسواکۍ او دخلکو په ازادو ټاکنو ټېنګ او ولاړ وي .