حنان حبيبزی - مزارشريف
سپوږمۍ يوه ورځ راته وويل چې د مېنې له لاسه چې دومره ځوريږې ولې يې نه پريږدې ؟
ما په ځواب كې ورته وويل :
سپوږمۍ !
ته به كله دې ته حاضره شې چې اسمان پريږدې ؟
(One night the moon said to me, if love makes you Cry, Why Don’t you leave your lover?
I looked back at the moon and said, Moon! Would you ever leave your Sky?)
دا پورتنۍ انګريزي جمله د دې ليكنې د سرليك مانا ده
ايا كله به مو له چا اوريدلي وي چې مينه څه ته وايي ؟هو! ارومرو ځكه مينه خو د انسان په فطرت كې ده او هر انسان د مينې لپاره نړۍ ته سترګې پرانزي هغه انسانان چې د مينې ډك چاپيريال په خپلو كې غوره كوي دې كې شك نشته چې هغوى به د برياليتوب راز ارومرو موندلى وي خو له مينې څخه بيا تعبيرونه هر څوك ډول ډول كوي پوهانوهم مينه په خپل وار په بيلا بيلو ډولونو ارزولي او تعريفونه يې كړي دي خو دا چې سړى وايي له هر څه سره مينه وكړئ نو هر څه به درته اسان شي خو ځنې پوهانو يې په غبرګون كې د ا څرګندونې كړي دي ،لكه وايي چې مينه داسې يو خوږ احساس دى چې نه يې تفصير او تعريف شته او نه يې په كې د ښكيلېدو لامل موندل كيږي .
انسانان زړونه ساتي او زړه مينه ساتي . لكه په دې لنډۍ كې چې يې بيلګه راغلې ده ،
راځه د زړونو جواري كړو يا به زړه بايلې يا به زړه بايلم مينه
په بل ځاى كې د مينې نرى احساس په يوه لنډۍ كې داسې انځور دى
جانان زما لكه ماشوم دى ما ته په يو خبره سل قسمه خورينه
داسې ډيرې بيلګې خو زه وايم مينه تعريف نه لري ، مينه احساسيږي خو په سترګو ليدل كيږي نه
ډير ځلې داسې پيښيږي چې يو څوك سړي ته ډير ګران وي نو كله چې له هغه بيل شې نو سترګو ته دې نيغ ولاړ وي دا په اصل كې د هغه چا انځور وي چې په تا ډير ګران دى له هغه سره ستا مينه هغه تا ته د
سترګو په وړاندې و دروي او ته يې داسې احساسوې لكه مخامخ چې در سره ناست وي .زه نه پوهيږم چې زما له دې خبرو سره به تاسو څومره هم غاړي ياست خو دا د مينې په اړه زما ځانګړى نظر دى .
ما ته يو وخت مينه لكه د سهار وږمه بريښيدله چې هر وخت د سړي په سوږموبه يې عطرين بوى راننويست ، لا هم زه په دغه خبره ولاړ يمه . خو دلته د يوې بيلګې په توګه د د يوداس په نامه د هندي فلم په داستان کې د هلك هغه خبرې را اخلمه چې هغه يې له داسې يو چا سره شريكوي چې هيڅكله يې هم دا فكر نه كاوو چې برخليك به يې تر هغې ورسوي ، دا يوه نڅاګره وي چې په شرابخونه او نڅاځي كې د فلم هلك ورسره ويني او د نڅاګرې زړه د هلك په حال سوزي او بيا دواړو ته دا لاره اواريږي چې يو بل سره خبرې وكړي . دا هلك چې د پارو په نامه د يو نجلۍ په مينه كې ليونى وي وايي ( بابو جي نې كها ګهر چوړ دو ،ماٰ نې كها پارو چوړدو، پارو نې كها شراب چوړدو ،ليكن تم سې كېس نې كها كه مجهې چوړدو ) .په دې خبرو اترو كې ټول د مينې وېېونه ( الفاظ ) نغښتي دي ، تاسو وګورئ چې د فلم هلك په خپل رول كې دومره شيانو سره مينه كوي چې له هر څه يې منعه كوي ، د پلار په خبره له كوره وځي ، د مور په خبره خپله مينه ( پارو په نامه نجلۍ ) پريږدي ،د پارو په غوښتنه شراب پريږدي خو يوې وروستۍ مينې هغې نڅاګرې نجلۍ ته ځارۍ كوي چې ته مې څه له پريږدې!،خو وروسته د فلم داستان بلې خوا ځيي او هلك بيا د پارو په مينه كې مري خو دلته يې زما موخه هغه څو ټكي وو چې د مينه ناك احساس سره يې هلك په اوښلنو سترګو هغې نڅاګرې ته وايي او له هغې سره د زړه خواله كوي .
هلك له ټولو سره مينې دې ته اړ كړ چې په پرله پـسې توګه يو بل پريږدي خو مينه دى هم دې ته اړباسي چې يو چا ته ووايي چې ته مې ولې پريږدې .....
كه دې خبرو ته وګورو مينه له هر چا سره ځان ځان ته وي ، له پلار سره مينه يو ډول ده ، له مور سره بل ډول ده او له ملګرو سره بل ډول او له هغه چا سره چې له عاطفې ډك زړه وي هغه بيا د هغه چا سره چې د زړه له تله يې غواړي بل ډول مينه كوي چې پوله يې د ديوداس په څير د ليونتوب او مرګ لامل هم ګرځي لكه مجنون چې يې د ليلا په مينه كې سارايي كړ ، لكه فرهاد چې يې د شيرينۍ په مينه د غره سوري كولو او يا له منځه وړلو ته اړويست ،
دا مينه هغه ده چې انسان يې د خپل راتلونكي ژوندد خوښۍ لپاره كوي خو دا هم د انسان په اختيار كې نه وي لكه وايي چې ( خوب بالښت نه غواړي او مينه ښايست ) زه نه پوهيږم چې دا خبره تر كوم ځايه رښتيا ده خو دا يو رښتنې خبره هم ده ، په ډيرو ځايونو كې داسې زلمي ليدل شوي چې په مينه ( نجلۍ )كې يې ظاهري ښايست ډير كم وي خو هغه به په دې ځان وژني .او د خپل پلار و مور او نورو خواخوږو له هغو خبرو چې هغوى يې دغه مينه هغه ته وړ نه بولي هم پروا نه ساتي .كه څه هم انسانان په اصل كې ټول ښايسته دي او په نړۍ كې خداى پاك ورته اشرف المخلوقات ويلى دى چې په دې كې د انسانيت ټول اړخونه راځي ،خو بيا هم هر هلك او نجلى هڅه كوي چې تر ګردو ښايسته يې د ژوند ملګرى وي
او دهغوى په ګمان په كې هيڅ كمي نه وي خو يوبل څوك چې بيا د هغه ، مينه ( هغه نجلۍ ) وګوري ،بيا يي نه خوښيږي چې دا د انساني فطرت او طبعيت بيلا بيلې نښې نښانې دي .
خو يوه مينه د بازاري مينې په نامه نن سبا دود شوې ده ، دا داسې مينه وي چې هلك يا نجلۍ يې له څو تنو سره په يو وخت لري او هغوى ته په بيلا بيل ډول داسې ښيي چې څومره يې يو بل خوښيږي ،خو هغوى دواړو څو تنه نور هم تير ويستلي وي او له احساساتو سره يې لوبې كوي ځنې په دې چاره كې بې خبره وي او هغه داسې چې نجلۍ يا هلك ځان پر يو بل ټپوي يا تاوانوي ،
په دې لړ كې هلكان زياتره ګرم بولمه ځكه ډيرى ځوانان چې عاطفه نه لري په زړه كې يې احساس نه وي د خپلې ميرمنې په وړاندې په يو بله نجلۍ زړه بايلي چې هغه په داسې ډول تير باسي چې ګويا هلك لا په اصطلاح مجرد دى ،خو بد مرغه نجلۍ له دې خبره نه وي چې دا هلك د يوې ميرمنې خاوند دى اوڅو بچيان هم لري اصل كې هلك ددې له ادا ګانو او ښاري ډول څخه متاثره شوى وي خو نجلۍ فكر كوي چې دا هلك په رښتني مانا ورسره مينه لري نو ځكه نجلۍ د شيخ علي الطنطاوي په خبره چې د اسلامي نړۍ يو ستر پوهه دى همدلته هرڅه بايلي او ځان د هغه له لمنې ځاروي ، دا شوې د ښاري مينو بيلګې.خو اصلي خبره د هغه د سړي ځواب دى چې سپوږمۍ ته وايي چې ددې ليكنې سرليك ترې جوړ دى ، ځكه له هر چا سره د مينې تعبير هم بيلابيل وي .نو دې سړي هم د خپلې مينې لپاره سپوږمۍ ته وويل ايا ته به له خپل اسمان څخه بيله شي كنه ؟، د انسان فطرت دا نه مني چې يو څوك دې ډير خوښيږي او مينه ورسره لرې او بيا يې پريږدې كه دا هر څه وي ، مينه يواځې دا نه ده چې د هلك او نجلۍ پورې يې رالنډه كړو ، مينه بيلا بيل اړخونه لري ، څوك به له كتاب سره مينه لري ، څوك به له ليكوالۍ سره مينه لري ،څوك به د خپل هنر سره مينه لري ، څوك به د كور له ټولو غړو ( پلار ، مور ، ورور، )او نورو سره مينه لري ، څوك به يې له ميرمنې سره او داسې نورې بيلګې .
خبره چې اوس د مينې راغله نو يو څه به بل هم درته روښانه كړم هغه دا چې ښځينه او نارينه د مينې په اړوند څه توپير لري ،د ښځې مغز له مينې ،عاطفې او له اړوند احساس څخه ډك دى ،ښځه د يو پرنګي ليكوال ( الن بارباراپيز ) په خبره كله چې د ګرمۍ احساس وكړي او د خلكو د پام لرنې وړ وګرځي فكر كوي چې ښايي ميېنه وي .
ښځې په ښه توګه كولى شي چې پوهه شي چې د مينې مهال كوم دى ، دا خبره ده چې په نړۍ كې د مينې زياتره اړيكي ښځې ماتوي .خو دغه ليكوال بيا د نارينه په اړه په دې باور دى چې ( هغه په بشپړ ډول نه پوهيږي چې مينه څه ده او زياتره پر شهواني ځواك ،هوا او هوس تير وځي )خو نارينه له ځان سره يو كلك هوډ او احساس لري هغه د ادى چې هيڅكله نه غواړي چې يوه ښځه له لاسه وركړي چې ويلي شوو چې دا د مينې يو سپيڅلى ډول دى چې له نارينه سره وي .
