د ژبې په وده كې د ژباړې اهميت او يوه بلنه

 ګل آغا احمدي وردك
 ژبه د ډيرو ژبپوهانو په آند د هغو غږونو، آهنګونو او اصواتو مجموعه يا ټولګه ده چې انسانانو ته لوى خداى (ج) د خپلې ځانګړې مهربانۍ له مخې ډالۍ كړې څو د هغه په وسيله له يو بل سره د پيژندګلوۍ، پوهاوي او د نظرونو د راكړې وركړې فرصت تر لاسه كړي. ژبه د يوه داسې پراخ او بې پايه دريا حيثيت لري چې هيڅوك يې د بشپړې ابتدا او انتها كونجونو ته رسيدګي نه شي كولاى بلكي يوازې د عالميانو خالق د دې ټولو رازونو او پراخې پوهې وړتيا لري.
 د انسانانو ژبې مختلف نومونه، اړخونه او پراخ ډولونه لري چې د زمانې په تيريدو سره هرې ژبې د خپل خپل ځان لپاره ځانګړي توري غوره كړي او د خپلو ځانګړنو څخه برخمنې شوې دي. خو د دې ټولو سره سره انسانانو ته لوى خداى (ج) د دې وړتيا ور په برخه كړې چې د خپلې ژبې په اړه پراخه څيړنه وكړي، كره يې كړي او د نورو ژبو له تجربو څخه د خپلې ژبې د هر اړخيزو بنسټونو په وده او پياوړي كولو كې كار واخلي چې په دې لړ كې له يوې ژبې څخه بلې ژبې ته د ژباړې چارې دي.
 د خپلې ژبې په زده كړه، څيړنه او غښتلي كولو سربيره د نورو ژبو زده كول يوه لويه پانګه ګڼل كيږي او دا چې كه يو انسان په دې و توانيږي چې يوه بهرنۍ ژبه په ښه توګه راخپله كړي په حقيقت كې يې يوه لويه پانګه لاسته راوړې ده چې د دې پانګې يوه ستره زيرمه له هماغه ژبې څخه خپلې ژبې ته د ژباړې چارې دي.
 له دې لنډې سريزې وروسته خپل هيواد افغانستان او د هغه چاپيريال ته را ګرزو چې آيا زموږ د هيواد په ليكوالانو، پوهانو، شاعرانو، اديبانو او كلتوري كړيو كې د ژباړې اهميت ته د خپلې ژبې د بنسټونو د بډاينې او پياوړي كولو لپاره لكه څنګه چې لازمه ده كتل شوي دي او كه نه؟
 دې خبرې ته كوټلى ځواب وركول به يوه آسانه خبره نه وي ځكه چې افغان فرهنګپال كهول او ميړنى افغان ولس د زمانې په مختلفو پړاوونو كې د سترو سترو ناخوالو او غميزو سره مخ شوى چې د ژوند د ډيرو اړينو او مهمو اړخونو وده يې هم زياتره وخت په ټپه دريدلې ده. خو د يوې خبرې كول ضروري دي چې وخت اوس هم زموږ په لاس كې دى دا چې په تير وخت كې څه شوي او يا نه دي شوې ځانګړې موضوع ده او په دې ځاى كې تبصره نه پرې كوو بلكي يوازې دومره وايو چې په ټوليزه توګه به څه سطحي كارونه شوي وي خو په دې اړه د پام وړ ګامونه نه دي پورته شوي نو په دې اړوند د يوه ځواكمن يون د را ژوندي كولو لپاره ګامونو پورته كولو ته اړتيا ليدل كيږي؟
 په دې هكله به غوره خبره دا وي چې هغه افغان ليكوالان، شاعران، پوهان، اديبان او فرهنګپال بهير چې تر اوسه پورې د يوې يا دوو بهرنيو ژبو په زده كړه بريالي شوي او د ژباړې توان په خپل ځان كې ويني نو هسې لاس تر زنې كښيناستل به دوى پخپله د ځان او ولس په وړاندې ښه و نه ګڼي. بايد وويل شي چې د يوه هيواد او ولس ټول وګړي په دې نه توانيږي چې بهرنۍ ژبې زده او نه هم د يوه هيواد د ليكوالانو د بهير ټولو اشخاصو ته د دې فرصت په لاس ورځي چې د ډول ډول شرايطو او د ژوند د څرنګوالي له مخې د نورو ژبو زده كړې ته لاره و مومي. خو هغه چاته چې لوى خداى(ج) د دې توانايي وربخښلې وي چې نورې ژبې زده او له هغه څخه د خپلې ژبې په بډاينه كې كار واخلي په حقيقت كې د دې ډګر ځانګړى برياليتوب او د لوى خداى (ج) له لوري د مهربانۍ ځانګړى امتياز ګڼل كيږي.
 په دې صورت كې بيا د خپل ملت وګړي حق پرې لري څو د بهرنۍ ژبې له تجربو او پوهنو څخه د خپلې ژبې په پياوړتيا كې جوت رول و لوبوي.
 هغو درنو افغان ليكوالو، پوهانو، شاعرانو، استادانو، روغتيا پالو، انجنيرانو، عالمانو او اديبانو چې د بهرنيو ژبو په زده كړه كې زيار ويستلى او بالآخره په دې توانيدلي چې يوه، دوې او زياتې بهرنۍ ژبې زده كړي ښايي د خپل ولس د پرمختګ، دخپلې ژبې د بډاينې او علمي بنسټونو د پياوړي كولو لپاره لاندې ټكو ته ځانګړې پاملرنه وكړي:
 لومړى: هر هغه افغان چې د بهرنۍ ژبې په زده كړه بريالى شوى او د ليكوالۍ توان په ځان كې ويني اړينه ده چې د هيواد پالنې د يوه ځانګړي مسووليت له مخې د ژباړې ډګر ته مخه كړي. دا خبره په حاضر وخت كې دومر مهمه نه وي چې د هغه ژباړه دې سمدلاسه چاپ او يا هم كله ورته د چاپ كيدو زمينه برابره شي بلكي مهمه دا ده چې د خپل ذوق له مخې د داسې يوه كتاب ژباړې ته مخه كړي چې زموږ د ژبې په بډاينه، د ځوريدلو خلكو اړتيا او فرهنګي تشې په ډكولو كې څرګند رول و لوبوي. د چاپ په هكله بايد په لنډه توګه وويل شي چې كه چيرې چاته د دې زمينه برابره شي چې سمدلاسه خپل ژباړل شوى كتاب چاپ كړي دا خو ډيره پر ځاى او غوره خبره ده خو كه چيرې چا ته په بيړنۍ توګه د خپل ژباړل شوي كتاب د چاپ چانس په لاس ور نه شي نه دې خفه كيږي او نه دې په دې لاره كې خپلې هڅې پريږدي بلكي ليكنې او ژباړې د وخت په تيريدو سره خپل اهميت او بيه نوره هم لوړوي لكه دا اوس اوس چې د يوې ښې مخطوطې بيه په نړۍ كې ميلونونو ته هم رسيږي.
 دوهم: كه داسې اټكل وكړو چې په دې نږدې ماضي كې به د افغانانو له ډلې څخه ۲۰۰۰۰ تنه پدې توانيدلي وي چې بهرنۍ ژبې زده كړي او له دې شميرې څخه ۵۰۰۰ كسان د ژباړې او ليكوالۍ توان ولري، نوموړې شميره ليكوالان د يوې ژمنې له مخې په يوه ټاكلي وخت كې د يوه يوه كتاب ژباړلو ته مټې را ونغاړي نو زموږ د ټولنې كلتوري بهير به په دې توانيدلى وي چې په يوه محدود وخت كې د خپلې ټولنې لپاره له نورو ژبو څخه په مختلفو موضوعاتو كې ۵۰۰۰ كتابونه راخپل كړي او د وخت په تيريدو سره د ژباړل شوو كتابونو په شميره كې نور هم زياتوالى رامنځته كړي چې د افغان په څير يوه ځوريدلي ولس لپاره ډيره لويه پانګه ګڼل كيږي. بايد وويل شي چې دا كار شونى او د امكان څخه ليرې خبره نه ده.
 دريم: افغان ليكوالانو ته ښايي چې په دې اړوند ګډ فرهنګي كار وكړي او د يوې داسې حقيقي ټولنې په جوړولو كې لاس په كار شي چې موخه يې يوازې او يوازې له بهرنيو ژبو څخه خپلې ژبې ته د ګټورو ديني، سياسي، تاريخي، فرهنګي، ادبي اجتماعي، علمي، روغتيايي او هر اړخيزو كتابونو ژباړه وي. كه په دې اړه د يوې پراخې ټولنې د جوړيدو امكان په حاضر وخت كې نه وي نو افغان ليكوالان كولاى شي چې په منفردانه ډول د نوموړي كار د سر ته رسولو لپاره په داسې توګه مټې را ونغاړي چې تر خپل منځ يې په دې هكله فكري اړيكو، همكارۍ او همغږۍ ته لاره پرانيستې وي.
 څلورم: داسې هم كيداى شي چې افغان ليكوالان د هيواد او نړۍ په سطح د انټرنيټ او نورو ارتباطي وسايلو له لارې د غوره كتابونو د ژباړې په هكله له يو بل سره اړيكې ټينګې او د خپلو نظرياتو راكړه وركړه صورت و مومي. په همدې توګه د ژباړې لپاره د كتابونو په غوره والي كې ګډ مصلحت او خوښه سره وكړي.
 پنځم: راځئ چې په دې لاره كې داسې ګړندي ګامونه واخلو چې خپلې ژبې ته د كتابونو ژباړې دغه بهير نه يوازې د هيواد په داخل بلكي له هيواد څخه بهر هم د افغانانو په منځ كې په پراخه پيمانه دود شي، وده وكړي او ځواكمن شي. شايد چې په دې هكله به په كورنۍ او نړيواله سطح د افغانانو تر منځ څه كار صورت موندلى او جاري وي چې د ستايلو وړ دى خو راځئ چې دغه بهير ته د خپلو هراړخيزو هڅو په لړ كې نوره هم وده وركړو.
 په دې اړوند هغو ښاغليو ليكوالانو وروڼو ته چې دې كار ته په اخلاص او ريښتنې توګه تيار دي بلنه وركول كيږي چې د يوې كلكې ژمنې په ترځ كې خپل تيارى يقيني او په يوه ټاكلې موده كې د خپلې ځانګړې علاقې له مخې د ژباړې لپاره يو يو كتاب خوښ او د نړۍ په ګوټ ګوټ كې د نورو ليكوالانو سره د خپلې ژمنې او كار په هكله معلومات شريك كړي او په دې هكله به د وخت غوره والى د ښاغليو ژباړونكيو ليكوالو د مشترك تصميم په لړ كې ټاكل كيږي.
 شپږم: هغه ښاغلي ليكوالان چې د بهرنيو ژبو په زده كړه بريالي شوي او د دې توان په ځان كې وينې چې ژباړه ترې وكړي نو په مهربانۍ سره دې د يوه كتاب د ژباړلو په اړه خپل هوډ، نظر او وړانديز څرګند كړي. همدارنګه د هغه كتاب نوم دې هم وښايي چې له بلې ژبې څخه یې پښتو ته را اړول كيږي. د دې خبرې يادونه به هم اړينه وي چې ښاغلى ليكوال جوته كړي چې د خوښ كړي كتاب ژباړه يې په څومره موده كې شونې ده.
 ژباړه د نړۍ د نورو ژبو په څير د پښتو ژبې په وده او پرمختګ كې هم جوت رول لوبولى شي مهمه نه ده چې له كومې بهرنۍ ژبې څخه ژباړه صورت و مومي خو مهمه دا ده چې خپلې ژبې ته د نوورو ژبو څخه د ګټورو علمي، تاريخي او ادبي كتابونو په ژباړلو سره د هيواد كلتوري بهير ته لويې لويې پانګې را وليږدول شي.
 هغو افغان ليكوالانو ته چې بهرنۍ ژبې يې زده كړې او د ژباړې توان په ځان كې ويني ښايي چې په دې لاره كې جوت، بيړني، پاخه او متين ګامونه پورته كړي. په همدې توګه د يوه سنجول شوي هوډ او پلان له مخې د خپلې ژبې په بډاينه كې خپل ملي رسالت ادا كاندي.
 د زمانې د پرمختياوو په لړ كې د ارتباطي وسايلو او معلوماتي تكنالوجۍ له بركته د دې كار زياته شونتيا شته ده چې افغان ليكوالان په دې لړ كې په نړيواله كچه د كتابونو د ژباړې يو منظم بهير رامنځته او پياوړى كړي. د دې خبرې يادونه هم ضروري ده چې انټرنيټي خدمتونه د دې ډول چارو د سمون لپاره يوه ښه بيلګه ګڼل كيږي.
 په دې اړه د نظرياتو د شريكولو لپاره زما د بريښناليك آدرس او د تيلفون شميره په لاندې ډول ده:

 gulaghaa@yahoo.com
 Tel: 079301833