پښتني قبيلې وپېژنئ ! ٨١ برخه ( سليمانخيل)

 
زموږ پښت پوهان او توکم پېژندونکي سليمانخيل دغلجيود قبيلي د ټولنېز ګروپ نه يوه مهمه قبيله ګڼي ٠ دغلجيو په ټو لنېز ګروپ کې د نورو قبيلو په پر تله دسليمانخيلو قبيله دشمېرا و وګړو له مخې هم يوه لويه قبيله ګڼله شوې ده چې دټولو وګړو شمېر يې٠ ١٣٠٠٠ تنه ښودل شوی دي ٠ دسليمان خيلو عنعنوي ټا ټوبی دپکتيکا اوسنی ولايت دی او زياتره سليمان خيل ددغه ولايت دکټواز،وازي خوا، ميټاخان او داو منې په ولسواليو کې استو ګنه لري ٠
دسليمانخيلو دقبيلې يو شمېر خلک دپکتيا ولايت په مرکز ګردېز او دزرمت او څمکنيو په ولسواليو کې هم استو ګنه لري او داسي ويل کيږي چې دزرمت ولسوالۍ تقر يبانېمه برخه په تېره بيا سهيلي برخه يې دسليمان خېلو نه ډکه ده (١) دسليمانخيلو يو شمېر ښا خونو او خيلو نو دخپل اصلي ټا ټوبي نه مهاجرت کړی او دننګر هار ولايت دسره رود ، حصارک او چپرهار په ولسواليو او همداراز دلغمان په ولايت کې مېشته دي چې په نو موړو ولايتو نو کې دغه ښاخونه او خېلو نه دجبار خيلو، معروف خيلو، ستاني زيو، دولتزيو، احمدزيو او بابکر خيلو په نامه يا ديږي (۲) ٠ همداراز دلوګر ،غزني، ميدان اووردګو، بغلان، کندز او کابل کې هم ډېر شمېر سليما نخيل استو ګنه لري٠ په للندر،تيزين،جګدلک، ګندمک ،الېشنګ ، دلوګر په التمور، سپيګه، سرخاب اوازره کې هم سليمانخېل استو ګنه لري٠

دکند هار ولايت په مرکز دکندهار په ښار کې هم يو شمېرسلیمان خیل غلجي مېشته دي  په تېره بيا ددوی يو ه پښه چې دينار خېل نو ميږي اوپه خپلو نومونو د کندهار دښار په  منځ کي کوڅې لري چي شمیر ئې هم ۲۰۰۰ کسانو ته رسیږي ٠ دکندهار د سليما نخيلو کې يو هم  ملي پانګوال تیمورشاه خان احمدزی وچې په لومړي ځل يې په افغانستان کې دکاغذ جوړولو  فابریکه جوړه کړه٠ داسي هم ویل کیږي چي د کندهار سلیمان خیل په اصل کې له کټوازه  راغلي او دلته يې اوس شپږم نسل ژوند کوي ٠ د کندهار دینارخیل پښتانه اوس هم په  کندهار کي د ځانګړي شهرت څښتنان دي او د خلکو تر مينځ له عقيدوي پلوه د ځانګړي  درناوي نه بر خمن دي ٠اوس هم د کندهار خلک خپل ماشومان د خوردو اوا ودو لپاره  دینارخیلو ته بیاېې ،په تېره بيا هغه ماشومان چي ژبې يې بنديږي او دخبرو کولو  ستونزې لري د دینارخیلو په خوردو يې ژبې پرانېستل کیږي ٠ (۳)

پر افغا نستان بر سېره ډېر شمېر سليمانخيل په پښتو نخوا او هم دپا کستان دکراچۍ په ښار کې استو ګنه لري٠
يو شمېر سليمانخيل دهندو ستان په ختېز بنګال په تېره بيا کلکته( کولکته)،بمبئي (مومبای ),داسام په ايالت چې سليمانخيل يې اشام بولي، بيهار او اوړيسا کې استو ګنه لري اوخپلې سوداګرېزي چاري او معا ملې پر مخ بيايي٠(۴) 
  با يد ياد ونه وکړو چې ستر بنګالي شاعر او ليکوال او په ادبياتو کې دنوبل دجايزې ګټونکي رابيندرانات ټيګور(١٨٦١-١٩٤١زېږدېز ) چې دکابلي والا کو مه کېسه ليکلې ده او بيا په ١٩٥٦ کال ترې يو فلم هم جوړ شوی دی د يو تن پښتون رحمت خان کېسه ده چې په اصل کې سليمان خېل پښتون و٠ همداراز د يوه بل پښتون سليمانخېل جانباز او دهغه دمير منې شوسميتا بينرجي نه هم هند يا نو په ٢٠٠٣ کال کې يو فلم جوړ کړی دی٠ (۵)

دسليمانخيلو دقبيلې ختېز ته دخروټو قبيله، جنوب ته يې دډيورنډ کر ښه، لوېدېز ته يې تره کي او شمال خواته يې اندړ موقعيت لري٠
دسليمانخيلو دقبيلې ښا خونه او خيلونه :

دسليمانخيلو قبيله ه ډېرو څانګو ، ښاخونو او خيلو نو ويشلې شوې ده چې دځينو نو مونه يې دادي: احمدزي،صالح خېل،منزي، دينارخېل، شاه توري،علي خېل، نظام خېل، شاه خېل،قلندر خېل، عيسی خېل، معروف خېل،بابکر خېل، جبارخېل، ستا نيزي، ستانکزي،موسی خېل،ټغر، کړوخېل،يحيي خېل، بادين خېل،اسماعيل زي، عبدالرحيم خېل،ډاسو،ګل خېل،منه خېل،سلطان خېل،نسو خېل،سر خان خېل، مموزي،مندوزي، خواجه خېل، نسو خېل،سدو خېل، دولتزي، غني خېل، ګلداد خېل،ساغري،روکي،لنډيزي ،ادين خېل، ،جلال زي،کلا خېل، محمود خېل، مشن خېل،پاينده خېل،ممارخېل،اتمانخېل،شېرپای،امېرخېل، مټا خېل،غيبو خېل، ناخېل،فتح خېل،جاني خېل،حسن خېل،شبکي خېل، پيارو خېل، قطب خېل،مغل خېل او نور٠٠٠ (۶)
يوشمېر سليمانخېل کوچېاني ژوند لري چې دژمي په مو سم کې دوزير ستان شنو او نسبتا تودو سېمو ته ځي او په دوبي کې دوازې خوا په شا او خواکې کيږدۍ وهي٠
دسليمان خېلو دکرنې ځمکې :
سليمانخېل زياتره دکرنې او مالدارۍ په چارو بو خت دي٠ په کو مه سېمه کې چې دوی استو ګنه لري هغه ځمکه ډېره اواره او داوبو ستو نزې يې ډېرې دي،له همدې کبله ډېر خلک يې له کارېزونو نه ګټه اخلي٠ دتېرو څو لسېزو راهېسې دواټر پمپو نورواج هم پکې شته او خلک دهمدې واټر پمپونو په وسيله خپلې ځمکې خړوبوي٠ ددوی دسيمې زياتره ځمکې يو فصل حاصل ورکوي٠اقليم يې په ژمي کې سوړ او په دوبي کې تود دی٠ په شرنې او ځينو نورو بر خو کې خلک انګور،زردالو،مڼې،هندواڼې او خټکي کري٠ که چېرې دولت وغواړي چې ددوی ځمکې داوبو له پلوه خړوبې شي نو داوبو دبندونو دجوړولو امکانات پکې شته٠ (۷)
خورا ک يې :
سليمان خېل په خوړو کې دغنمو له ډوډۍ نه ډېره ګټه اخلي٠ ددې کبله چې دوی په مالدارۍ هم بو خت دي نو دکرو تو، شېدو، مستو، کو چو او هګيو نه هم استفاده کوي٠ دژمي په مو سم کې دو چو ميوو استعمال هم پکې رواج لري، خو دوريجو استعمال پکې لږدی٠
جامي يې :
دسليما نخېلو دقبيلې خلک خورا غټې لو نګۍ په سروي چې زياتره ژيړ بخون رنګو نه لري٠ دوی پر خپلو اوږو څادرو نه هم اچوي چې په خپله لهجه کې تازر بولي٠
د ښځو جا مې يې په عمو مي تو ګه سرې او شنې دي٠ په پېغلو نجونو او ځوانو ښځو کې يې دګنډونواستعمالول هم شته٠دوی په جامو کې ډېرې مرۍ هم استعمالوي چې دکميسو نولستوڼي په زرتارو، ليسو او چر مو باندې ښکلي کوي٠ ددوی پر تو ګونه١٤ يا ١٥ ګزو ته رسيږي٠ ښځې يې په عمو مي ډول پڼې په پښو کوي چې دوی يې په خپله لهجه کې کپۍ بولي٠(۸)
سليمانخيل په پښتني ننګ او غيرت ټينګ خلک دي٠دوی ميلمه پا لو نکي او دعلم او پو هې سره مېنه لري ٠ دوی ديني عالمانو او پيرانو ته ډېر درناوی لري٠د افغان- انګرېز په دري ګو نو جګړو کې دانګريزي ښکيلاکګرو سره جنګيدلي او هم يې دروسي ير غلګرو په ګونډو کو لو کې يې خپل هيوادنی رسالت سرته رسولی دی٠

دسليمان خېلو دقبيلې ځيني مشهورې څيرې:

د نورو پښتني قبيلو په څېر دسليمان خېلو قبيلې هم په خپلې غيږ کې ليکوالان، شاعران او افسران رو زلي دي چې د ځينو نو مو نه يې په لاندې ډول دي :
١- دپښتو ژبې نا متو شاعر او ليکوال ښاغلی سليمان لايق ٠
٢-داعليحضرت محمد ظا هر شاه په واکمنۍ کې دژاندارم او پو ليسوقو ماندان ښاغلی ارواښاد جنرال عبد الحکيم خان کټوازی چې يو ملي شخصيت و او بياورو سته په پېښور کې شهيد کړل شو٠
٣- ليکوال او متر جم ښاغلی نظا م الدين سليمانخيل چې دمحمد هو تک پټه خزانه يې له پښتو نه جر مني ژبې ته ژباړلې ده٠
٤-دمحمدظا هر شاه دواکمنۍ په وخت کې دننګر هار والي ښاغلی محمدګل سليمانخېل٠
٥-متقاعد جنرال ښاغلی حی ګل سليمانخيل٠
٦- دپکتيکا پخوانی والي ښاغلی محمد اکرم خپلواک٠
٧- په ولسي جرګه کې دپکتيکا ولايت دخلکو استازی ښاغلی نادرخان کټوازی٠

٨- دپښتو ژبې شاعر او ليکوال ښا غلی خيال محمد کټوازی٠(۹)
-------------------------------------------------------------------
ماخذونه او منابع :
١-تواريخ خورشيد جهان،٢١٩-٢٢٠ مخونه٠

۲-معلومات مختصر درباره اقوام وقبائل ولايات سر حدي کشور-٧٤ مخ٠
۳- دبېنوا دويبپاڼې دمشر او چلوونکي ښاغلي خالد هادي حيدري هغه معلومات چې دسليمانخېلو دقبيلې په اړوند يې زماپه واک کې راکړل ٠
۴- دسليمان خېلو دقبيلې په اړوند زما شخصي ياددښتونه٠

٥- د مقالې دليکوال شخصي يا دښتونه ٠
۶- پښتني قبيلې،دپېښور چاپ ،١٧٤ مخ٠
۷- نوموړی اثر ،١٧٣ مخ٠
۸-دښاغلي محقق نظا م الدين سليمانخيل ياددښتونه چې زما په واک ې يې راکړي ول٠
۹- دسليمان خېلو دقبيلې په اړوند زما شخصي يادښتونه٠