د تأریخ هغه برخې چې د هېرېدا له منگولو ژغورل شوې

ژباړه : رحمت آریا
 فبروري ۲۰۱۲

د افغانانو زړورتیا او غمېزه[1]
د کتاب لېکوال : جنرال لیاخوفسکي[2]
د مقالې لېکوال : بروس ریچارډسن
 
ریوژینیست تأریخ لېکونکي [3] او نور به تر بیلابیلو ټیکریو لاندې هڅې وکړي چې دا هېواد د تجزیې ژۍ ته ورټیل وهي، مگر دا د یوه ملت د ټولنیز تــَــنــَــور، خپلواکه، قانوني او اړېنه دنده ده چې د نړۍ وال قانون او میثاق تر سیوري لاندې ددغو نه تم کېدونکو هڅو پر وړاندې خپل تأریخ او خپله ځمکنۍ بشپړتیا د یوه باالقوه مرافع په توگه وساتی.   
 
د افغان - شوروي د جگړې یوه پرېکنده او څرگنده سپړنه د افغان زړورتیا او غمېزې په کتاب کې پرته ده چې د ۲۰۰۴ ز کال خپره شوې گڼه ېې د سېمې په کتاب پلورنځېو کې تر لاسه کېدای شي. د کتاب لېکوال د شوروي – افغان جگړې جنگیالي جنرال الف . الف لیاخوفسکي دی چې د شوروي د لوړې مرکزي بولنې « قوماندې» غړې او د شوروي د وسلوال ځواک د ستر درستیز دنده ېې تر سره کړې ده؛ لیاخوفسکي په خپل کتاب کې د خپلو هممهالانو په اړوند له گوتنیونو ډک یو شمیر یادښت لېکونه تر شا پرېږدي او د جگړې په لړ کې د احمد شاه مسعود د لوبېدلې ونډې په تړاو یوه پراخه شننه وړاندې کوي. پلټونکي به د لیاخوفسکي په دغه کتاب کې د مسعود په اړوند کومه کلیشوي کتنه ونه مومي ، په دې کتاب کې د لوېدېزې نړۍ د غلطو مالوماتو د خپرونو د اتلانو په اپوټې ، د مسعود درغلن او له خېانته ډک کړه وړه نه بې اهېمته ښودل شوي او نه هم ورته د تکتیکي نابغې په سترگې کتل شوې چې ډېري وختونه لوېدېز حکومتونه او د رسنېو شننونکي د ځېنې کسانو په حق کې له سخاوته ډک داسې نومونه په ښاخیو بادوي.
 
لیاخوفسکي په مسعود په توندې ژبې گوتنیونې لري او د هغه په اړوند داسې مالومات وړاندې کوي چې یوازې د شوروي د هغو لوړپوړو رسمي چارواکو له خولې راوتلای شي چې د جگړې په ټولو ورځنېو جزﺋـیاتو کې ښکېل وي. لېاخوفسکي د خپل کتاب د ۶۳۰ او ۶۷۴  پاڼو تر منځ د احمد شاه مسعود او د شوروي د مرکزي بولنې تر منځ د لاسوندونو کاپۍ، شخصي لېکونه او تړونونه وړاندې کوي چې په ډېرېو کې ېې مسعود خپل لاسلېکونه کړي دي. 
 
د لېاخوفسکي د پورتنیو پاڼو لنډیز په لاندې ډول ویلای شو :
۱- مسعود د ۱۹۸۰ زکال د اپریل په مېاشت کې د شوروي له مرکزي بولنې سره تړون لاسلېک کړ.
۲-  د تړون د مهالیز اتبار د مودې له پای ته رسېدا سره سره مسعود هڅه کوله چې خپلو قراردادي ژمنو ته دوام ورکړي، په دې توگه له څو ځله بیا خبرو اترو وروسته له مسعود سره قراردادي اړیکې ټېنگې شوې، په پایله د جگړې په ټول پړاو کې ورسره د گډ کار د مداومو اړیکو لړۍ ټېنگه شوه چې ځان ېې له قراردادي بڼې څخه د همکارۍ بڼې ته بدل کړ.
 
۳- د شوروي د څارگرې ادارې یوه « ځانگړي ایجنټ» د څو کالو لپاره د مسعود په کور کې ژوند وکړ. د ایجنټ مستعار نوم اناتومي[4]  ویل شوی چې ( ډگروال اناتولي ت[5]) کېږي او مسعود ته ېې د کارل مارکس او ولادیمیر ایلیچ لنین د فلسفې زده کړه ورکړه .
 
۴- لیاخوفسکي : « مسعود له هماغو لومړیو د افغانستان د ټوټه ټوټه کېدلو پلان درلود.» موخه دا وه چې د « ستر تاجیکستان » تر نامه لاندې د تاجیکستان تاجیکان له خپلو همنژادو افغان تاجیکانو سره یو ځای او د جلا دولت د جوړولو په هڅه کې ېې غوښتل ځانته د هغوی د مشرتابه د ونډې د لوبولو لاره چاره هواره کاندي.  
 
۵- په ۱۹۹۲ ز کال کې کابل ته د مجاهدینو له ننوتنگ مخکې، مسعود د کوماندو له یوې ډلې سره د کابل په ښار کې نفوذ وکړ. د جنرال لیاخوفسکي په وینا د مسعود دنده دا وه چې د گلبدین حکمتیار ملاتړي ومومي او ځای پر ځای ېې ووژني.
 
۶- بیا هم په ۱۹۹۲ ز کال کې، مسعود د شوروي په شان د نجیب د رژیم د هوايي او توپچي ځواک له ډلگیو سره په گډه کار وکړ، مسعود هغوی ته د مجاهدینو د هغو جنگیالیو په اړوند کره مالومات او په ځیر کوارډیناتونه برابرول چې د کمونیستو سرتیرو پر وړاندې برېدونو کې ښکېل ول ، د پرله پسې پراخ بمبارډ او د توپچي د نه کرارېدونکي اور په لمبو کې ډیر مجاهد جنگیالي ووژل شول.
 
۷ - پورته یاد شوي ټکي  چې د کتاب یو ډیر وړوکي او لنډ انځور وړاندې کوي ، د مالوماتو هغه پانگه ده چې لیکوالانو، زده کوونکو، سیاستوالو او پلټونکو ته سترگې په لاره ده او  د تأریخ ډیر ناویل شوي او فوق العاده اړین توکي په کې موندل کېږي. د کتاب د وراشې پاڼې ۶۰۰ دي چې ۳۴۰ انځورونه ورسره ملگري دي، په روسي ژبې د مالوماتو دا را ټوله شوې پانگه یوه له هغو مالوماتي پانگو څخه ده چې معاصر پلټونکي ېې باید او جدا ً ولولي. همدا شان د کتاب منځپانگه د بهرنیو فعالینو تر اغیزو لاندې د راغلو کسانو د هڅو د مخنیوۍ پر وړاندې یو پياوړی لاسوند کېدای شي چې د خاﺋـنانه توطـﺋـو په لومو کې راښکیل او د غولوونکو نومونو او سرلېکونو تر نامه لاندې د افغانستان د تجزېې ملاتړ کوي، دوی هغه کسان دي چې د دغه هېواد د دړې وړې کولو هلې ځلې کوي او یا نه پرېږدي داسې یو موټی افغانستان رامنځته شي چې له روسېې او امریکا څخه د جنگي غراماتو په اړوند د خپل تأریخي حق د غوښتنې جوگه شي.
 
تجزیه چې د ښکیلاک یو تکتیک دی د افغانستان نقشې ته به په ډیرې بیرحمۍ بدلون ورکړي او د بهرنیو له ملاتړه هغو برخمنو فعالینو سره به مرسته وکړي چې د تجزیې پلویتوب کوي ؛ دوی به خپلو ملنډو ته دوام ورکړي او وبه وايي چې نور د افغانستان په نامه کوم هېواد شتون نه لري .... نو له دې کبله دغه هېواد ته د « جنگي غراماتو » د قانوني حق میراث نه پاتې کېږي او یا نه شي کولای د کومې قضاﺋـیي دعوی له لارې د سکېنده « جبران» تر نامه لاندې څه شی تر لاسه کاندي. 
 
د لېکوال یادښت لېک : په دې مقالې کې د جنرال لیاخوفسکي د قضاوت یادونه ددې څرگندویه ده چې نوم ېې ددولتي سرچېنو په گډون د روسېې په ډیرو خپرندویو ټولنو او رسنیو کې کارََول کېږي. له روسي ژبې څخه انگریزي ته ژباړه : پوهاند ایان هفتان، د هارورډ پوهنتون د سلاویکي ژبو او ادبیاتو پوهنځی ۲۰۰۶ ز کال.  د همدغه کتاب یوه برخه زما په کتاب : افغانستان : رېښتیا پلټنې «۲۰۰۹ ز کال» کې خپره شوې ده.
 
 --------------------------------------------------
[1] Tragedy and Valor of the Afghan
[2] General A.A. Liakhovskii
[3] Revisionist
[4] Anatomy
[5] Colonel Anatoly T