کرزی, امنیتی تړون او دتاریخ تکرار

د تاریخ تکرار او کرزی:
پدی ورستیو کی د افغانستان او امریکی دولتونو ترمنځ د امنیتی تړون پر سر ځینی اختلافات رامنځ ته شوی، او دغه اختلافات ددی سبب شوی چی دافغان دولت له لوری امنیتی تړون امضاء نشی.
د افغان دولت له لوری د امنیتی تړون نه امضاء کیدل په خلکو د مختلفو لید لورو د پیداکیدو سبب شوی، ځینی خلک د تړون امضاء د افغان دولت په ګټه بولی او ځینی یی هم نه امضاء د افغان دولت په ګټه بولی. د شوو ټولپوښتنو(څیړنیز ټولپوښتنی چی د مخلتفو ښارونو د اوسیدونکی سره شوی دی) څخه داسی معلومیږی چی معمولا هغه ښارونه چی د پرمختګ له پلوه په لومړی درجه کی دی، ددی ښارونو اکثره اوسیدونکی د تړون امضاء د افغانستان په ګټه بولی او وایی چی دا تړون امضاء شی، او هغه ښارونه چی په دوهمه او دریمه درجه کی دی ددی ښارونو اکثره اوسیدونکی بیا د تړون نه امضاء د افغانستان په ګټه بولی، او دوی د تړون د امضاء سره مخالف دی.
پدی اړه مو د حقوقو پوهنځی قدرمن استاد پوهندوی منګل شیرزاد نه پوښتنه وکړه، ایا دا تړون د افغانستان په ګټه دی او که زیان؟ او ولی کرزی نه غواړی چی دا تړون امضاء شی؟
قدرمن استاد جاپان او ځینی نورو هیوادونه ته په اشاره چی د امریکی سره امنیتی تړونونه لری وویلی: د تړون امضاء د افغانستان په ګټه نده، او که چیری دا تړون امضاء شی نو هیواد به له یو لوی ناورین سره مخامخ شی، او د امریکی دولت پوځیان به په هر ډول جنایت لاس پوری کوی، او داسی مرجع به شتون و نه لری ترڅو دوی محاکمه کړی.
دا چی کرزی ولی نه غواړی دا تړون امضاء شی استاد داسی وویل:
‍۱- کرزی پدی وروستیو کی د ځینو اسیایی قدرتونو سره لیدلی چی دغه قدرتونه له هر لحاظه د امریکی شتون سره په سیمه کی مخالف دی، کولای شو د چین، روسیی او ایران څخه یادونه وکړو.
کرزی د مشورتی لویی جرګی د پرانیست غونډی په ورځ وویلی: مونږ له ډیرو هیوادونو سره مشوره کړی، او دا هیوادونه مونږ ته مثبتی رایی راکړی چی دا تړون ستاسی په ګټه دی، حقیقت خو دادی چی کرزی دلته غوښته په غیرمستقیم ډول خلک پوه کړی، که چیری دا تړون امضاء نشی نو تاسی په تشویش کیږی مه، ځکه ما مخکی د مخکی نه د ځینو هیوادونو سره خبری کړی او هغوی دا منلی ده چی مونږ سره به مرستی کوی.
استاد وویل: کرزی د داود خان د واکمنی وروستی شپی او ورځی په ښه شکل مطالعه کړی دی، کله چی د روسیی دولت د داود خان څخه مخ واړوله نو داود خان عربی هیوادونو ته چی د روسیی د شتون سره په سیمه کی مخالف وه مخ کړه، عربی هیوادونه داود خان ته اطمینان ورکړ، که چیری داود خان له روسانو سره مخه ښه وکړی نو عربی هیوادونه دی ته تیار دی چی داود خان سره مرسته وکړی او ددی مرستی اندازه دومره زیاته وه چی داود خان پری وتوانید د افغانستان ټول پورونه په یو کال کی خلاص کړی، نو اوس کرزی د داود خان د سیاست نه په استفادی سره غواړی په سیمه کی د امریکی مخالف پیاوړی هیوادونو څخه استفاده وکړی.
۲- کرزی په خپل دولس کلنه دوره کی په اګاهانه او نا اګاهانه ډول ددی ملت په حق کی ډیر ظلمونه وکړه، خو اوس چی یی د قدرت او واکمنی اخری شپی او ورځی دی او د قدرت کاروان یی هدف ته د رسیدو په حال کی دی نو غواړی چی ځان دی ملت ته قهرمان وښایی، او کرزی په وروستیو کی د قهرمان سازی په چارو بوخت دی او نه غواړی چی ملت ورته ددوهم شاه شجاع لقب ورکړی.
خو ای کاش چی کرزی دا کار دولس یا هم لس کاله مخکی شروع کړای، هم به ریښتنی قهرمان وای اوهم دی کړیدلی ملت په حق کی به ظلم نه وای شوی.
۳- د بارک اوباما څخه د کرزی غوښتنه: چی دا هم د امنیتی تړون د نه امضاء کیدو یو دلیل دی. کرزی د بارک اوباما د اداری څخه غوښتی وی چی دده د کورنی یا هم دده له ټیم څخه د یوه شخص نه ملاتړ وکړی، ترڅو په راتلونکی انتخاباتو کی ګټونکی شی او دده سیاسی ژوند حمایت شی. خو د بارک اوباما اداره د کرزی ددی غوښتنی د منلو څخه ډډه وکړه، ځکه تیر انتخابات کی د امریکی مداخله او د کرزی بریالی کیدل د امریکا لپاره بده خاطره وه چی وروسته وروسته پری پښیمان ول.
د استاد دلایل واقعا دقناعت وړ دی خو زه غواړم دلته یو لنډه تبصره وکړم.
که چیری تاسی د امیر شیرعلیخان دوهم ځل پاچاهی ته مراجعه وکړی، نو پوهیږی چی تاریخ تکراریږی. د امیرشیرعلیخان دوهم ځل واکمنی چی د ۱۸۶۷-۱۸۷۸ پوری وه، د پاچاهی په وروستیو کلونو کی دامیرشیرعلیخان او برتانیوی هند ترمنځ روابط خړپړ شو او دغه د روابطو خړ پړ والی ددی سبب شو چی امیر شیرعلیخان روسیی ته مخه وکړی او انګریزان په افغانستان باندی حمله وکړی.
دامیر شیرعلیخان او انګریزانو ترمنځ د روابطو خرابوالی اته لاملونه یی درلودل چی زه یی دری لامله تاسی سره شریکوم:
1- د سیستان د اوبو پر سر د انګریزانو حکمیت د ایران په ګټه وه، چی دا کار ددی سبب شو چی امیر د انګریزانو څخه خفه شی.
2- امیرشیر علیخان د انګریزانو څخه غوښتی وه چی دده د زوی عبدالله جان ولیعهدی و منی، خو د انګریزانو له خوا د امیر دغه غوښتنه رد شوه، نو ځکه امیر شیر علیخان د انګریزانو نه خفه وه.
3- انګریزانو د افغانستان په ختیځ کی د ځینو سیمو له حاکمانو سره ځینی تړونونه امضاء کړی وی چی دا خبره په امیر باندی ډیر ګران تمامیده.
او داسی نور .........
د امیر شیر علیخان او انګریزانو ترمنځ دغه اختلافات ددی سبب شو چی امیر شیرعلیخان روسیی ته مخه واړوی او د روسیی سفیر سره وګوری، د روسیی سفیر امیرشیرعلیخان ته د مرستی وعده ورکړله، او ویی ویلی چی که چیری د کوم دولت لخوا په افغانستان تعرض صورت نیسی نو د روسیی هیواد د افغان دولت سره یو ځای د تعرض ددفعی لپاره اقدام کوی.
موضوع نه اوږدوم، راځم اصل خبری ته ، کله چی د انګریزانو لخوا په افغانستان باندی حمله وشوه، امیر شیرعلیخان د روسیی هیواد څخه د مرستی غوښتلو په منظور مزارشریف ته سفر وکړ، خو کله چی مزار شریف ته ورسید د روسیی هیواد د استازو لخوا نا امیده شوه هماغه وه چی د ډیر درد له امله د امیر زړه و چاودیدله.

لکه څرنګه چی ځینی تاریخ پوهان وایی: تاریخ تکراریږی، نه د پخوا په شان بلکه د هغه سره نژدی خو د هغه څخه په خطرناک او شدید ډول.
پخوانی تجربه یو ځل بیا د تکراریدو په حال کی ده خو صرف لوبغاړی بدلی شوی، هغه وخت امیر شیرعلیخان، انګلستان او روسیه وه. دا ځل کرزی، امریکا او روسیه ده.

افغانستان دسټک او سندان په منځ کې
صفي الله عمرخیل
له څه باندې دولس کلنې جګړې ، بمباریو ، چاودنو ، بریدونو او منډو ترړو ورسته د افغانانو مخ ته د نړیوالې ټولنې په ځانګړې توګه دامریکا، د کښت محصول کيښودل شو ، دکابل او واشنګټن امنیتي تړون دهغه ناتعریف شوې جګړې محصول دی چې ټوله بیه ېې افغانانو ورکړه ، دنویمې لسیزې له جګړراپه دیخوا افغانان دیوې بلې بې سره او بې بره جګړې تر تور سیوري لاندې د2001 کال دتمې خلاف ددوزخ په تبی شپې تېروی ، کله چې په 2001 بهرنیان افغانستان ته راغلل نو افغانانو دیو سمسور او له جګړو څخه دخوندي افغانستان خوبونه لیدل ،خوکله چې په هیواد کې دافغانانو دتمې خلاف کړه او وړه پیل شول افغانستان یو ځل بیا د جګړو لمبو ته ور ټیل واهه .
په نړۍ کې پلان شوې جګړې له پلان او ټاکل شوي وخت سره سم پای ته رسیږي چې دغه جګړې اوږد مهالې او لنډ مهالې وي هغه جګړې چې اوږد مهالې وي دوخت په تیریدو سره او دجګړې د دوام لپاره دجګړې بڼه بدلون مومي ، په لنډمهالو جګړو کې ډیری جګړې خپله بڼه نه بدلوی ، بل هغه جګړې دې چې تصادفي او بیړني بلل کیږي دغه دول جګړې زیات دوام نه مومي .
اوس په افغانستان کې روانې جګړې له خلکو خپله لاره وکړې ، هیڅ داسې څرګ نه لګیږي چې موږ په کوم لوري روان یو ، دجګړې مخ کوم لورته ده ، امریکا دترهګري په نوم په افغانستان کې ددې لپاره جګړه کوي چې په زرګونو کیلو متره لرې ، دسترو جزیرو او دریابونو نه اخوا خپل خلک او خپل ملت له احتمالي ضررونو او د ترهګري په نوم له احتمالي خطرونو څخه وساتې .
امریکا چې دخپلو اوږد مهالو ګټو لپاره په افغانستان کې پاتې کیدل غواړې ، له ټولو هغو اساسې شراېطوڅخه اوږه خالي کوي کوم چې دافغانانو اساسې غوښتنې دي ، امریکا له افغانستان څخه د وتلو ګواښونه په داسې ډول کوي چې افغانانو ته له خپل پوستین لاندې دپټ شوي لیوه سر ورښکاره کوي او یا هم افغانانو ته دشوروي له ماتې وروسته هغه تصویر مخې ته ږدی کوم چې افغانستان په داسې یو نازک حال کې یواځې پریښودل شو چې دهر لوري ټوپک له مرمیو ډک پاتې و . ډیری افغانان دامریکا امنیتي تړون ددې لپاره اړین بولي چې هیواد له کړکچ او مخ په ډیریدونکي بحران څخه وژغوري ، په تیرو دولسو کلونو کې افغانستان یو کاذب بدلون موند ، خو بنسټیزکار ورته ونشو ، نه موسړکونه په معیاري ډول جوړ شول ، نه مو بریښنا خپله تولید کړه ، نه مو هوايي ځواک ترلاسه کړ، نه مو داورګاډي پټلي وغځولې ، نه مو دولت جوړونه اساسي و او ... خو پوښتنه داده که چیر ې له امریکا سره امنیتي تړون لاسلیک شي او په دغو لسو کلونو کې بیا هم افغانانو ته له دغه تړون څخه دګټې اخیستلو لپاره چانس ورنه کړل شي ددې تړون پایله به هم دافغانانو لپاره ، دتیرې دولس کلنې دورې په شان وي ، ایا له 2001 میلادي کال څخه ترنن پورې هرڅه دهمدې لپاره و چې که چیرې کابل له واشنګټن سره امنیتي تړون لاسلیک نه کړې ، نو مرستې به پرې بندې کړو ، کورنیو جګړو ته به لمن ووهو، دافغان ځواکونو ملاتړ به بس کړو ، سوداګریزه راکړې ورکړې او پانګې اچونې ته به دپای ټکی کیږدو او.... داهغه څه دی چې واشنګټن کابل پرې ننګوي .
خو دکابل دریځ بیا داده که چيرې امریکا یان په افغانستان کې کلونو کلونه پاتې شي او کابل ته په ملیاردونو ډالر هم ورکړي خو ددې سره سره په هیواد کې جګړه وي او افغانان ورکې خپل ژوند له لاسه ورکوي ، دامریکا او متحدینو دا ډول مرستې به دکابل لپاره کومه اساسې ګټه ونه لري ، اوس هم جګړه ده او که تړون لاسلیک هم شي اوجګړه دوام ومومي دافغانسان لپاره ددغه ډول تړون ګټه څه کیداشي د وینو په دسترخوان دپلونو خوراک کوم خوند نه لري چاچې په تیرو دولسوکلونوکې دوینو پردسترخوان خپلې مزې او چړچې وکړې هغو له دې څخه ورسته هم دداسې یو حالت غوښتونکي دی کوم چې یواځې ددوی ګټې ورکې خوندي وي که پرنورو افغانانو هرڅه تیریږي
دکابل اندیښنه داده چې له ټاکل شو شرایطو پرته دتړون لاسلیک هم دافغانستان ستونزې نه شي حل کولای ، خو که چیرې له واشنګټن سره تړون هم لاسلیک نه شي او نړیوال له افغانستان سره خپلې مرستې په ټپه ودروي دجګړې په داسې حالات کې به افغانستان کوم لوري خپلوي ؟
دسیاسي چارو زیاتره کارپوهان چې پخوا ېې په کرزي سختې نیوکې کولې او دتړون ژرترژره لاسلیک غوښتنه ېې کوله اوس ددوی دریځونو او نظرونو هم بدلون موندلی او تریو کچې دکرزي ددریځ ملاتړ کوي .
خو په ټوله کې دا ویلی شو چې افغانان داحتیاج او مجبوري په یوه داسې پوله ولاړې دی چې یوې خواته ېې پاڼ او بلې خواته پړانګ دی که دامریکا دغوښتنو مطابق تړون لاسلیک کوي هغه څه چې دافغانانو غوښتنه ده نه ترسره کیږي او که ېې دخپلو شرایطو له مخې له امریکا نه لاسلیک غواړې واشنګټن ېې نه مني .
که له دومره ډیرو ناندریو اوعقدو ورسته دغه تړون لاسلیک هم شي خدای خبر چې افغانان به څه خیر ترې وکړې اوکنه ؟
23\12\2013
کابل