دایکوسیستم څه ته وایی

دایکوسیستم څه ته وایی  Ecosystem what is?
او دځنګل ایکوسیستم تشریح  کړیExplain forest ecosystem

دایکوسیستم اصطلاح د لمړی ځل لپاره د یوه عالم A .G.Tansly )  ) پواسطه په ۱۹۳۵کال کی وړاندی شوه
ایکوسیستم یومهم سیستم یا نظم دی د مختلفو ټولنود افرادو کوم چه خپل منځ کی سره تعامل کوی اود خپل غیر ژندی چاپیریال سره په یوه داسی لاره سره چه بهیدل flow د انرژی او موادو په یو باقاعده نظم سره وساتل شی او صورت ونیسی  یا مونږه ویلی شو چه
 بیالوجیکی چاپیریال + فزیکی چاپیریال = ایکوسیستم Biological environment + Physical environment = Ecosystem
پخپله ایکوسیستم په دوه برخو یا چا پیریالونو تقسیم شویدی چه عبارت دی له
۱: ژوندی برخه ‌‌Biotic components
۲:غیرژوندی برخه Abiotic components
چه ژوندی برخه یی عبارت ده  له نباتاتو plants  حیواناتو Animals  او ذره بینی اجسامو Microorganisms  چه دا بیا په دوه برخو ویشل شویدی
۱:پخپله دخوراک جوړونکی Autotrophy  هغه چه خپله غذا جوړولی شی اونباتات تشکیلوی
۲: هغه چه خپله غذا نشی جوړولی او د پخپله دخوراک جوړونکی Autotrophs باندی انحصار کوی چه ورته heterotrophy وایی
۲: هغه چه خپله غذا نشی جوړولی او دغذایی ضرورت لپاره په Autotrophs  باندی تکیه کوی اوورته hetrotrophs وایی
پخپله غدا جوړونکی یعنی نباتات plants   لمریزه انرژی دالله جلاشانه په قدرت په یوه خاص میخانیکیت سره په کیمیاوی انرژی تبدیلوی چه په نتیجه کی دنړی ټولو ژوندیو موجوداتو لپاره خواړه او غذایی مواد برابروی پخپله نباتات د لمریزه انرژی په موجودیت کی د هوا څخه د کاربن ډایی اکساییډاو د خاوری (ځمکه ) څخه اوبه او معدنی موادو په جذبولو سره  د نبات د غذا جوړونی فابریکه  یعنی پاڼه کی مختلف قندونه برابروی او پخپله نباتات او حیوانات، انسانان او مجموعه کی ټول ژوندی موجودات کوم چه خپل غذایی مواد خپله نشی جوړولی تری استفاده کوی چه دی ګروپ ژوندی موجوداتوته producer هم وایی
 او هغه چه خپله غذا نشی جوړولی او دغذایی ضرورت لپاره په Autotrophs  باندی تکیه کوی اوورته heterotrophs وایی اوحیوانات او پخپله نباتات او حیوانات، انسانان او مجموعه کی ټول ژوندی موجودات کوم چه خپل غذایی مواد خپله نشی جوړولی تری استفاده کوی چه دا heterotrophs  ته  Consumerوایی چه  consumer یا مصرفوونکی پخپله په څو لړیوویشل شویده چه عبارت دی له لمړی په دوه برخو ویشل شوی دی چه عبارت دی  له

۱: Macro consumers چه عمومآ هغه مصرفوونکی پکی شامل دی چه عمومآ غټ بدن لری او په لاندی برخو ویشل شویدی
۱: لمِړ نی یا ابتدایی مصرفوونکی primary consumers. چه ورته واښه یا گیاه خوره یا نباتات خوړونکی وایی چه عمومآ دherbivora   به نامه یادیری چه عبارت دی له مږیmice هوسی Deer غنی spiders      میږیان Ants غوا ګانی  cows بزیgoats   ګډی sheep’s وغیره

۲ : دوهمی مصرفوونکی Secondary consumers  چه ورته غوښه خوړونکی  یا Carnivora  وایی چه عبارت دی له مرغان      Birds  مار       Snake ګیدړ fox    Leafhopper  او پاڼی خوړونکی   لیوه leopard   او نور پړانګ tiger زمری lion   شامل دی کوم چه د دوهمی مصرفوونکو ځخه استفاده کوی د خپلی غذا لپاره

۳: دریمی مصرفوونکی tertiary consumers    چه ورته هر شی خوړونکی یا omnivora  هم وایی چه پدی کی هغه ژوندی موجودات شامل دی چه هم له نباتاتو څخه او له غوښو څخه هم استفاده کوی کی  لکه یږه Bear، نولی  Squirrels،شمشتی turtle ،انسان Human
۲:Micro consumers  او هغه مصرفوونکی چه عمومآ کوچنی بدن لری چه ورته Decomposer   تجزیه کوونکی وایی عبارت له بکتریاګانو bacteria’s   فنګسونه fungi  او Actinomycetes  شامل دی  چه دا عمومآ مړه یا ژوندی مغلق مواد Dead or living complex compound  تجزیه کوی  اویوه اندازه انرژی چه د عضوی موادو دتجزیه ځخه لاس ته راوړی پخپله مصرفوی او باقی چاپیریال ته ازادوی او انرژی او غذایی مواد بیرته د پخپله غذا جوړونکوو یا Autotrophs  داستفاده وړ ګرځی
دایکوسیستم فعالیتونه Function of Ecosystem
۱:میتابولیکی عملی Metabolic processes  دژوندیو موجداتو چه عبارت دی له  تنفس Respiration  وده Growth  ، تولد Reproduction   ، داوبو جذب او اخیستل Water uptake and absorption ،تبخیر Transpiration ،نایتروجن نصبول Nitrogen fixation، د پاڼو تویدل Litter fall، تجزیه او حلیدنه Decomposition and mineralization
۲: د انرژی تولید اوانتقال د مختلفو سطحو څخه  Energy flow at various topic levels
۳: د کیمیایی موادو او اوبو دوران په ژوندی چاپیریال او غیر ژوندی چاپیریال کی biochemical cycle of material and water  in biotic and abiotic systems
په یو ایکو سیستم کی خام مواد یا منبع د انرژی in put  عبارت دی له لمریزی انرژی  Solar energy او ورښت Rainfall اومهم تولیدات عبارت یا out put یی عبارت دی له اوبو ، ژوندی کتله ،حیوانات او معدنی مواد water ,biomass, animals ,mineral substance  څخه دی
یو ایکوسیستم باید دواړه ژوندی اوغیرژوندی برخی لری A ecosystem must have living and nonliving components چه ژوندی برخه یی عبارت ده له حیواناتو Animals   حیواناتو Plants اومیکروبونواومایکروسکوپیژوو Microorganism and microbes  څخه عبارت دی

او غیرژوندی برخه یی عبارت ده له خاوره soil  ،اوبه water،کیمیاوی عناصرواو مرکباتو chemical elements and compounds  ، چه عناصر یی عبارت دی   کار بن ، اکسیجن ، فاسفورس  ، سلفر ، هایدروجن ،ناییتروجن ،پوټاشیم ،،کلسیم ، وغیره او مرکبات عبارت دی له کاربوهایډریټ ،شحم، پروټین، لیپډز ،تودوخه temperature ،ورښت rainfall  ،او چاپیریالی غازونه Atmospheric gases، روښنایی light،    لمده بل humidity، پی ایچ PH   او باد wind   او مجموعو کی ټول خاورین Edaphic  اقلیمی  climatic   او لوړوالی اوژوروالیfactors   topographic عوامل شامل دی
دایکو سیستم ډولونه kinds of ecosystem
ایکو سیستم په ګروپونوتقسیم شویدی جه عبارت دی له طبعی ایکوسیستم  Natural ecosystem  او بل یی مصنوعی ایکوسیستم Artificial ecosystem تقسیم شویدی طبعی ایکوسیستم په دوه برخو تقسیم شویدی لمړی دوچی ایکوسیستم Terrestrial ecosystem چه پکی ټول دوچی شین پوښښ شامل دی دوهمی یی د اوبو ایکوسیستم  aquatic ecosystem داوبو ایکوسیستم په دو

برخو ویشل شویدی  لمړی د خوږو اوبو ایکو سیستم fresh water ecosystem  چه پکی د خوږو اوبو یعنی  د څښاک Drinkable water  چه مهمی منابع یی سیندونه rivers ، چینی springs او څاګانو wells او ډندوs   pondڅخه عبارت دی
دوهمی یی د تروو اوبو سیستم دی fresh water system چه پدی کی دسمندرونو Oceans خلیجونو Estuarine څحه عبارت دی کوم چه دڅښاک وړ نه دی او ورته د څښاک لپاره نامناسبه اوبه unsuitable water for drinking  وایی ځکه چه د مالګوفیصدی یی زیاته وی  عادی اندازه څخه
او دوچی سیستم عبارت دی له دځنګل ایکوسیستم Forest ecosystem، ددشتی ایکوسیستم desert ecosystem ،د څرځایی ایکو سیستم Grassland ecosystem ، توندرا ایکوسیستم (د شمالی قطب پراخه او بی ونو دښتی) اوفطبونو ایکو سیستم polar ecosystem څخه عبارت دی.
او مصنوعی ایکو سیستم Artificial ecosystem   له هغه ایکوسیستم څخه  عبارت دی کوم چه د انسان پواسطه کنترول او تنظیمیږی
۱: مثال په ډول لکه د اوبو ذ خیره  یا ډنډ Water tank or pond  کوم چه اوبه پاکوی او تصفی کوی مخکی تر دی چه د دڅښاک تر ځای ذخیره پوری ورسیږی
۲: دیو بند ایکو سیسیتم په لابراتوارکی د یو بو تل په ډول د څیړنی او تحقیقاتو لپاره
مثال د ځنګل ایکوسیستم وڅیړی جوړښت او مختلفی برخی یی واضح کړی
دایکو سیستم جوړښت او مختلفی برخی یی په لاندی ډول سره دی
۱:غیر ژوندی برخی  یا Abiotic components  چه عبارت  دی له

(ا) عضوی او غیرعضوی مواد کوم چه په خاوره او چاپیریال کی موجود دی  Organic and inorganic substance present in soil and atmosphere
(ب) مختلیف ډوله معدنی مواد Different types of minerals
)ج) او غیرژوندی برخه یی عبارت ده له خاوره soil  ،اوبه water،کیمیاوی عناصرواو مرکباتو chemical elements and compounds  ، چه عناصر یی عبارت دی   کار بن ، اکسیجن ، فاسفورس  ، سلفر ، هایدروجن ،ناییتروجن ،پوټاشیم ،،کلسیم ، وغیره او مرکبات عبارت دی له کاربوهایډریټ ،شحم، پروټین، لیپډز
(د) اواقلیمی عوامل یی عبارت دی له ،تودوخه temperature ،ورښت rainfall  ،او چاپیریالی غازونه Atmospheric gases، روښنایی light،    لمده بل humidity، پی ایچ PH   او باد wind   او مجموعو کی ټول خاورین Edaphic  اقلیمی  climatic   او لوړوالی اوژوروالیfactors   topographic عوامل شامل دی
۲: او ژوندی برخه یا Biotic components  یی عبارت دی له
(ا) مختلیف ډولونه نباتات لکه ونی trees  ، درخچی shrubs  ،واښین بوټی herbs   ،کوچنی بوټی Bushes،پیچکونه lians، او مختلیف ډوله واښه Different kinds of grasses  شامل دی  حه دی برخی ته عمومآ تولیدوونکی يا producers   یا د Autotrophs په نوم یادیږی چه نوموړی نباتات لمریزه انرژیSolar energy  په کیمیاوی انرژی change into chemical energy  بدلوی د روښنایی د عملیه  په اجرا سره  چه د Photosynthesis په نوم یادیږی او تقریبآ د نړی ټولو ژوندی موجوداتو ته ژوند دپر مخ بیولو لپاره یواځنی سرچینه ده
۲:حیوانات Animals چه ورته مصرفونکی Consumers  یا او هغه چه خپله غذا نشی جوړولی او دغذایی ضرورت لپاره په Autotrophs  باندی تکیه کوی اوورته heterotrophs وایی چه عبارت دی
 (ا) ۱: لمِړ نی یا ابتدایی مصرفوونکی primary consumers. چه ورته واښه یا گیاه خوره یا نباتات خوړونکی وایی چه عمومآ دherbivora   به نامه یادیری چه عبارت دی له مږیmice هوسی Deer غنی spiders      میږیان Ants غوا ګانی  cows بزیgoats   ګډیsheep’s  ګونګوټی او خسک  Bugs،فیلelephant  ، او زرافه چه یو ډول اوږد غاړی حیوان دی او او ورته giraffes وایی وغیره
(ب) دوهمی مصرفوونکی Secondary consumers  چه ورته غوښه خوړونکی  یا Carnivora  وایی چه عبارت دی له چرمښکیlizard  مرغان      Birds  مار       Snake ګیدړ fox    Leafhopper  او پاڼی خوړونکی   لیوه wolf   او کوم چه دد لمِړ نی یا ابتدایی   مصرفوونکو ځخه استفاده کوی د خپلی غذا لپاره
(ج) دریمی مصرفوونکی tertiary consumers     لکه پړانګ tiger زمری lion   شامل دی کوم چه په دوهمی مصرفوونکی Secondary consumers باندی د غذایی ضروریاتو لپاره تکیه کوی
۳:تجزیه کوونکی Decomposers  یا ورته ذره بینی مصرفوونکی Micro consumers  وایی او هغه مصرفوونکی چه عمومآ کوچنی بدن لری چه ورته Decomposer   تجزیه کوونکی وایی عبارت له بکتریاګانو bacteria’s   فنګسونه fungi  او Actinomycetes  شامل دی  چه دا عمومآ مړه یا ژوندی مغلق مواد Dead or living complex compound  تجزیه کوی  اویوه اندازه انرژی چه د عضوی موادو دتجزیه ځخه لاس ته راوړی پخپله مصرفوی او باقی چاپیریال ته ازادوی او انرژی او غذایی مواد بیرته د پخپله غذا جوړونکوو یا Autotrophs  داستفاده وړ ګرځی

دځنګل د ایکو سیستم فعالیتونه  Function of forest ecosystem
۱:دځنګل ایکو سیسیتم داوبو مقدار او کیفیت دواړه ښه او لوړوی ځګه  چه ددی ګنجایش او ایکلو جیکی د پاکولو عملیه د ورښت داوبو د جذب سبب کیږی او د اوبو ضایع کیدو مخه نیسی   forest ecosystem enhances water resources both in  quality and quantity , because of their capacity and ecological cleaning action the hydrological cycles depends upon  forest ecosystem and  encourages absorption  rather than runoff on precipitation.
۲:د ځنګل ایکو سیستم وحشی ژوو او ماهیانو ته سر پناه برابرویforest ecosystem provide shelter to  wild life and fishes.
۳: د د ځنګل ایکو سیستم د چاپیریالی غازاتو اندازه په کنترول کی ساتی اوبرابر یی ساتی forest ecosystem provide safety of environment and as a pathway for exchanging and regulation of atmospheric gases                            
۴: د ځنګل ایکو سیستم د فضایی ککړتیا مخنیوی کوی او هغه د ځمکی د پاسه ژوندی کتلی خاص ډول د پاڼو پواسطه جذبوی اوپدی ډول زمونږه فضاء او چاپیریال پاک ساتی او د مو ذی امراضو  څخه مخنیوی کوی  او د ځمکی پر مخ د ژوند د تعادل لپاره ډیر مهم دی       forest ecosystem protection to  air and atmosphere  from atmospheric particle and aerosols,the atmospheric pollutant move through leaves into the forest ecosystem which are very important to the balnce of life on earth.