په کيسه کې کرکټر کښنه / بصيرالحق عادل

لومړۍ برخه
د کیسې لنډه مخینه
مخکې له دې چې د کرکټر په اړه خبرې وکړو لومړی به په ټوليزه توګه په کيسه خبرې وکړو.
کيسه د انسان له پيدايښت مخکې پيدا شوې، ځکه کيسه له ژوند سره او هغه څوک يا مخلوق چې ژوند کوي نو کيسې ورسره تړلي دي.
د انسان له پيدايښت مخکې په دې نړۍ کې پيريانو او نورو مخلوقاتو ژوند کاوه، هغوی هم يوه ژبه درلوده او خبرې يې کولې چې د دوی خبرې خپله د يوې کيسې په بڼه موږ ته راپاتې دي او کله کله يې موږ او تاسې له پخوانيو خلکو د داستانونو په شکل اورو.
که موږ ته څوک ووايي چې، د ادم ((ع)) له پيدايښت مخکې په دې نړۍ کې پيريانو ژوند کاوه. هغوی داسې کول او هغسې کول، دا خپله يوه کيسه ده او د انسان له پيدايښت مخکې زمانې پورې وتړل شوه.
د انسان ژوند هم له ډول ډول پېښو جوړ دی. ستونزې، خوشالي، خپګان، سوکالي، غم، ښادي، کاميابي، ناکامي او نور ډېر څه کيسې زېږوي او کيسه د انسان د ژوند له پېښو پيدا کيږي.
د بېلګې په ډول: د ادم ((ع)) دوه زامن قابل او هابل کله چې يې لومړي ورور دابل وواژه، نو دا يوه پېښه شوه او دغه پېښه چې موږ په قرانکريم کې لولو، يايي اورو خپله يوه کيسه ده.
موږ او تاسې په خپل ژوند کې ډېرې کيسې اوريدلي دي. د پېغمبرانو خوږې کيسې، د ديوانو او ښاپېريو کيسې، د ادم خان او درخانۍ کيسې او داسې نورې ډېرې.
د پېښو د اوريدو مينه فطرتاً د انسان سره ملګرې ده او په خټه کې يې اخښل شوې ده، څومره چې په ټولنه کې انساني ژوند لرغونی دی هومره کيسې هم لرغونې دي او له پخوا راهيسې د انساني ژوند سره سمې را رواني دي.
د وخت په تېرېدو او د حالاتو په بدلېدو سره يې د جوړوونکو راويانو او اوريدونکو له ذوق سره سم په شکل او د ويلو په لېږدولو په طرز کې بدلون راغلی دی، کله يې په نظم او نثر کې د حکايت، روايت، داستان مثال او کلهيې بيا د رومان، ناول، ډرامې، لنډې کيسې او کيسه ګۍ بڼه خپله کړې ده.
له جنت څخه د حضرت ادم ((ع)) د راتلو او بيا پر ځمکه د اولادې د پنځېدلو او خورېدولو، بېلابېلو کورنيو، قومونو، قبيلو، ملتونو او ټولنو د جوړېدو په بهير کې په فردي او ټولنيز لحاظ پر انسانانو بې شمېره پېښې راغلي دي. ځينې پکې داسې وي چې تېرې شي نو هېرې شي، خو ځينې بيا د خپل ارزښت له مخې حافظو ته سپارل شوي دي او ليکل شوي دي.
د تاريخي څېړنو له مخې دومره جوتيږي چې بشر لږ و ډېر پنځه زره کاله پخوا په مصر کې د ونو پر پوستکو ليکل شوي کيسې هم تر لاسه شوي دي، وايي چې دا کيسې د مصر د خوفو کورنۍ په پاچاهانو يا واکمنانو کې درېيم پاچا ته د هغه زامنو ويلي دي، دا هاغه پاچا و چې د مصر مشهور اهرام يې په غوښتنه جوړ شوی دی.
د يونانيانو لومړنۍ کيسې د ايسپ فيبلز په نامه مشهورې دي چې پښتانه ورته د ((لقمان حکيم کيسې)) وايي.
د دغه کيسو مجموعه له ميلاد څخه د مخه په دويمه پېړۍ کې بيبريس ليکلې وه.
په هند کې د کيسې د لرغونتوب په اړه د مذهبي کتاب ((ريګويدا)) يادونه کولی شو.
په سانسکريټ ژبه کې د پنجاتترا ((کليله او دمنه)) کيسې هم د هند په لرغونو کيسو کې د پام وړ دي.
بل خوا په فارسي ادب کې د فردوسي شاهنامه د لرغونو کيسو نماينده ګي کولی شي چې په پنځمه هـ پېړۍ کې ليکل شوې ده.
زموږ په خوږه پښتو کې د ((ادم خان او درخانۍ، دلی او شهی، يوسف خان او شېربانو)) او نورې کيسې د يادونې وړ دي.
لنډه دا چې د کيسو په پېژندلو او يا دا چې کيسه څه شی ده وپوهېدو.
زموږ اوسنی ژوند، زموږ کړنې، پېښې، پرمختګ، کاميابي او ناکامي راتلونکي نسل ته د کيسو په بڼه پاتې کيږي، دوی به يې لولي، اوري به يې او درس به ترې اخلي.
نور په بله برخه کې