دخپریدو نیټه : 2006-07-02 مخپرونکئ : 039 - دبېنوا اداره - کابل
له یوناني ژبي سره دپښتوخپلوي (محمدانور نوميالی)
کانديد اکاډيميسن م
. انور نوميالی
کانديد اکاډيمېسن محمد انور نوميالی/ ډنمارک
د بي بي سي له راډ یوڅخه هغه ادبي
یا فرهنګي غـوندي پروګرام، چي هلته د پښتو ویندویانو د خپل ذوق له مخي د پېلوزي یا پېلوځي په نا مه بللى دی،کله
نا کله دا سي مطا لب هم خپروي چي د خبرتیا دپاره پــــه اورېدلو ارزي. د روان کال (۲۰۰۶) د مې د میاشتي په ۲۷
نېټه دغه پروګرام د ښا غلي داؤد جــنبــش پــه ویندویي له دې څرګندوني سره راپیل سو چي د ښاغلي امان الله غـ
زي د څېړني یا پلټني پر بنیاد يې د پښتو او یوناني ژبي ترمنځ د لرغوني خپلوۍ داسي یادونه وکړه چي د پښتو ژبي یا
د پښتنو د کام هغي پخوانۍ زمانې ته يې فکر ځغلاوه چي د مسلمانۍ تر راتلو دمخه يې د پښتونخوا له پراخي ورشو سره اړه
درلوده. ښاغلي جنبش د خپلو معلوما تو له مخي اورېدونکو ته داسي وښووله چي دا هغه لومړی نوی څرک دی چي د پښتو او
یوناني ژبي د اشتراک په اړه د ښا غلي غـــلز ي په څېړنه کي را سربېره سوي دي.
ما که څه هم تردې آ نه د غلزي صاحب کومه پلټنه یا څېړنه په دې با ب چيري نه ده
لید لې او نه هم په دې پوهېږم چي آیا د دغي موضوع د ثبوت دپاره به يې د ژبپوهني یا کلتوري توکم - پوهني له پلوه
خپل تا ریخي دستاویزونه راغونډ کړي وي او که به يې د ځینو صوتي او لفظي شبا هتونو په رڼا کي همدې لرغونیز اشتراک
ته خپل علمي پام اړولی وي. خو په هرحا ل د ده کا ر او زیار ته په د رنه سترګه ګورم او په دې ترڅ کي غواړم زما یو
مېر نیمګړي معلومات له هغو علاقمندانو سره شریک کړم چي په دغه نوې پلټنه کي د تاریخي بهیر له رښتینو حقا ی
وسره زیا ته مینه لري.
د نن ورځي په روا
نوشرا یطو کي زیا تره داسي لیکني ما ته په مخه راځي چي د پښتنو د ایتنیکي هـــویت یا کلتوري ما هیت پرمبا د یو
باندي د یوې یا بلي سويې بېلا بېل لیکوالان په یوه یا بل منظور خپلي راسته او چپه قلم فرسایۍ کوي. خو د دوی لیکني
د غایې او نتیجې په حساب اکثره د سیاسي لانجو او جنجالو تر فشا ر لاندي یوې او بلي خواته په انحراف کي ډ وبېږي. د
دې دپاره چي د پښتو او یوناني ژبي تر منځ د اشتراک نا آشنا پدیده د نورو تا ریخي مسایلو په څېر د روانو سیا سي ا
نحرافا تو ښکار نسي نو با ید علمي وګړو ته دا خبره څرګنده سي چي د دغه لرغوني اشتراک یادونه د لومړي ځل دپاره م
ا د هغه انګرېز مـــســتشر ق په اثر کي لوستې ده چي"هینري والټر بیلیو" نومېږي. نوموړی مـستشرق یا ختیځ پوه په
خپله هغه رسا له کي چي"د افغانستان د ایتنوګرافۍ په باب یوه پلټنه نومېږي" او لومړی ځل په ۱۸۹۱-م کا ل کي واردوا
ه خپره سوې ده، پوره یو سل او پنځلس کلونه پخوا په بشپړ صراحت سره دا سي کاږي:
پښتو ترجمه
"د دې پلټني په بهیر کي مي د نورو پېژندونو ترڅنګ ځیني اوسنۍ قبیلې چي
همدا ګړی په افغا نستان کي اوسي، د هغو یونانیانو د اولادې د څرګندونکو په څـېر پېژندلي دي چي په لرغونې زما نه
کي يې پر دې ملک باندي حکومت کاوه. خو دا وخت مي نه دی موندلی چي پر دغه موضوع په دونه زیات تفصیل وږغېږم لکه څ
ونه چي په ارزي. البته زه باید دلته دا ووایم چي د دغو یوناني الاصله قبیلو په باب په دې پلټنه کي درج سوي ک
فیات داسي نه دي چي د همدغه بې تفصیله بیان په دلیل نو بې له درنګه تردید سي. ځکه په دې باب که چیري زما د پېژندونو
د صحت په اثبا ت کي د دلیل په توګه کوم شي ته ضرورت سي نو دا خبره تر بل هر شي یو قاطع شاهد ګڼل کېدای سي چي د هغي
ژبي لغات چي همدا نن ورځ افغاني وګړي د خپلي بومي لهجې په څېر خبري په کوي تر نیمي اندازې لږ یاډېر _ بلکي لا ډېر
تر لږ - هغه یوناني کلمات دي چي یا يې لومړنی شکل نه دی بدل سوی او یا که بدل سوی هم وي نو بدلون يې دونه جز يې دى
چي اصل يې په آسانۍ سره پېژندل کېدای سي"
English original text
"In the course of the inquiry, I have, amongst other identifications, identified certain
tribes now inhabiting Afghanistan as the representatives of the posterity of the Greeks who anciently ruled in the country. But I have not had time
to enter into this subject as largely as it deserves; though I may here state that the discoveries recorded in this Inquiry regarding these tribes of Greek descent are not for that reason
to be rejected off-hand. Because, if anything is required by way of proof to substantiate the accuracy of my identifications in this connection, no evidence could be more conclusive than
the fact, that the vocabulary of language they at this day speak as their vernacular dialect is to the extent of one half, more or less-more rather than less- either unaltered Greek or
Greek changed so little from the original as to be easily recognizable"
Refer to: An Inquiry into the Ethnography of Afghanistan
by H. W. Bellew 1891
له دې بیانه سره جوخت دا یادونه هم بې ځایه نه راته اېسي چي نوموړی اثر مي څه د پا سه دوولس کا له
وړاندي له انګرېزي څخه پښتو ته را اړولی دی. زما د تر جمې ځیني لږ برخي د"لیمه" مجلې د
۹۹۹۱-م کال د ۱۲ ګڼې٬ د ۲۰۰۰-م کال د ۱۳٬۱۴ او۱۵ ګڼې په پا ڼو کي تیت او پرک خپرې سوي دي. خو
زما په لاس یوه لیکلې کا پي مي د تیري پېړۍ په وروستیو کلونوکي ښا غلي معصوم هوتک ته هم ور لېږلې وه. زما اصلي کا
پي اوس دا ګړی د ښاغلی ډاکټرشېر حسن په کا غذو کي له څیرېدو او ورکېدو څخه خوندي سوې ده.
د بيلیو
په څېړنو کي خو را جا لب ټکي لیده کېږی. هغه نه یوازي د پښتنو او یونانیانو تر منځ د ژبنۍ خپلوۍ بیانونه کوي بلکي
د خېلونو او قبیلو زیاتره پښتني نومونه هم دا رنګه د یوناني قبېلو او را جپوتي خېلونو له نومونو سره پیوندوي. د
تاریخي فاکتونو له مخي داسي زیات شواهد لاس ته را تلای سي چي زموږ د ګڼو ولسونو پر لر غونې سابقه باندي پوره
ڼا اچوي. ځکه زموږ د خلګو په باب د هېرودوت مستندي یادوني، آریانا ته د سکندر راتګ، په سیمه کي د یوناني هنر
غوړېده، د یوناني لیک کتیبې،بودیزم ته د یونانیانو رجوع او داسي نور ګڼ موارد ټوله هغه عیني منا بع دي چي تر
مسلمانۍ دمخه زموږ د مشترک تا ریخ پر هنري او کلتوري خصوصیاتو با ندي څر ګند د لالتونه لري.
