پښتني قبېلې و پيژنئ! شپږ مه بر خه (اڅکزي)

           
اڅکزي د پښتنو يوه خورا نامتو،غيرتي،مېلمه پاله او په خپلواکۍ مينه قبېله ده چې د ګران افغا نستان په تا ريخ کې و ياړلی نوم لري٠زموږپښت پوهان اڅکزي د پښتنو د سړ بن د  ګروپ نه شميري چې په اصل کې دراني پښتانه او د ځي� �ک د څا نګې پورې تړلي دي٠ که چيرې د اڅکزيو پښتنو د نسب شجره په غور سره تر ستر ګو تېره کړو په لو مړي سرکې په دو � �و يو ښا خو نو  ويشل شوي دي چه ګو جين او با دين نو ميږي٠دګو جين څانګې په لاندې ډول دي :حميدزي،ملي زي ،ا� �يزي،عثمان زي ،اليزي،نصرت زي ،غني زي ،خدرچي زي  ، صالح زي ،مټک زي،ادوزي،ملايزي،سلطانزي،شکرزي،اسحق زي اوګبرزي٠همداراز د با دين ښاخ هم په لا ند نيو څا نګو ويشل شوی دی:کاکوزي،غيبي زي،شمشو زي، پير علي زي او پا نيزي٠
د اڅکز يو د استو ګنې سېمې:
اڅکزي هم په ا فغا نستان کې مېشته دي او هم په سهيلي پښتو نخو ا کې٠هغه ا څ کزي چې په ا فغا نستا ن کې ژوند کوي نو دوی د سپين بو لدک په ولسوالۍ،ريګ ،دکند ها ر دښار په مرکز او د ډنډ په و� �سوالۍ،دهلمند په ولايت،ارزګان،هرات،بادغيس او کا بل کې استو ګنه لري،خو هغه ا څکزي چې په سهيلي پښتو نخواکې اوسي نو زيات شمېر يې په کو يټه،چمن،کلای عبد الله،ګلستان،کوږک،خواجه عمران افغاني،پښين،توبه،جلګه او زيا� �ت کې استو ګنه لري٠په کند هار پورې اړوند ا څکزي د سپين بو لدک په ولسوالۍ،د ريګ په ولسوالۍ،ددامان په ولسوالۍ او د ډنډ او پنجوايي په ولسواليو کې استوګنه لري چې شمير يې دريو سوو زرو تنو ته رسيږي٠
دهلمند په ولايت کې مې� �ته ا څکزي دهلمند ولايت په مرکز لشکر ګاه، د نادعلي په ولسوالۍ، د ګرمسير په ولسوالۍ او د ناوه بارکزا يي په ولسواليو کې مېشته دي چې په نو موړي ولايت کې يې شمېر دديرش زر و تنو په شا او خواکې اټکل شوی دی٠
د هرات ولايت اڅکزي دهغه ولايت په مر کز او همداراز د انجيل،پښتون زر غون،ګلران او د غو ريا نو په ولسواليو کې مېشته دي چې � �مېر يې په نو موړي ولايت کې دشلو زرو تنو په شا او خواکې ښو دل شوی دی٠
د ارزګان ولايت ا څکزي د هغه ولايت په مر کز تيرين کوټ،د چوره په و لسوالۍ، د خاص ارزګان په  ولسوالۍ، دګيزاب په ولسوالۍ،د کجران په ولسوالۍ،ددهراود په ولسوالۍ،دشهيد حساس په ولسوالۍ (ښايي اوس ددې ولسوالۍ نو م بل څه وي    )او دنيش په ولسوالۍ کې استو ګنه لري او د اڅکز يو ټول شمېر په د غه ولايت کې تقريبا د دوه سوه زرو په شا او خو اکې ښو دل شوی دی٠
دبادغيس و� �ايت ا څکزي د هغه و لايت د بالا مر غاب د ولسوا لۍ په بيلا بيلو کليو کې مېشته دي چې ددوی دسر شمېرنې په بر خه کې � �اسره مؤ ثق معلو مات نشته٠
مشهور ا نګرېز مؤرخ مو نټ سټوارټ الفنسټن په خپل نامتو اثر(دکابل سلطنت بيان )کې � �يکلي د ي :" اڅکزي اکثره کروندګر او پوونده دي که څه هم يوه انداز ه ځمکې لري، خو د خپل ژ وند له پاره په ځمکو اتکا نه لري٠ددوی څاروي د خو اجه عمران په غرونو او دتوبې په هسکه سېمه کې سا تل کيږي،په داسې حال کې چې او ښان يې د شوراوک په شګلنه سېمه کې پوول کيړي٠اڅکزي په داسې ځمکه پراته دي چې يا خو لغړ غرونه دي او يا سپېره ډاګونه او يا هم خا لصې شګې،ددوی د کر نې ځمکې خورا لږې دي٠"دکندهار اڅکزي د کر نې پر ته د سو داګرۍ په چا رو هم بو خت دي٠ددوی يو شمير خلک کو چيا ني ژوند هم لري٠
اڅکزي دتاريخ په او ړدو کې دښکېلاکګرو په و ړاندې ډېرې مېړانې او سر ښندنې هم کړي دي چې ددوی دغه مبارزې زمو ږ د وياړلي هېواد ګران افغا نستان په تا ريخ کې په زرينو کر ښو ثبتې دي٠
د اڅکزيو په نا متو مبارزينو کې يو هم غازي عبدالله خان ا څکزی و چې د ١٨٤١زېړدېز کال په ملي پا څون کې يې  انګريزي  ښکېلاکګرو ته مر ګوني ګو زارونه  ورکړي دي چې دده په ويا ړلي نو م هر افغان وياړي٠
د اڅکزيو بل نا متو او غيرتي  شخصيت غازي مېداد خان ا څکزی دی چې دافغان-انګرېز په دويمه جګړه کې يې د ميو ند د فاتح غازي محمد ايوب خان تر څنګ يې د انګرېزانو غو ږونه ښه ورتاو کړيدي او هغوی ته يې ښه ماتې ورکړېده٠دغازي مدد خان پلار بدين خان او نېکه يې ګل محمد خان هم ميړني خلک تېر شويدي٠همداراز داروخان ا څکزی هم د اڅکزيو يو ډېر معزز او ددرناوي وړ مشر تير شویدی٠

په سهيلي پښتو نخواکې د اڅکزيو په ملي مبارزينو کې د خان شهيد عبدالصمد خان و ياړلې مبارزي د پښتنو د مبارزو په تا ريخ کې يو وياړلی باب دی چې د پښتنو او بلو څو دحقه حقو قو له پاره يې مبا رزي کړي او په پای کې د پا کستاني جرنيلانو له خواپه شهادت ورسيدچې اوس دده زوی محمود خان اڅکزی د پښتو نخوا ملي عوامي پارټۍ مشر دپښتنو د حقو قو د تر لاسه کو لو له پاره چې په پاکستان کې تر پنجا بيانو ورورسته دوهم ستره اتنيکه ډله ده ،خوله بده مرغه له  هره پلوه  د خپلو حقو قو نه  بې برخه او محرومه ساتل شوي دي  دمبارزې بيرغ ر پا ند ه سا تلی او د خپل شهيد پلار و ياړلې لاره تعقيبوي٠همدا را ز په ا څکزيو کې دخان محمد ايوب خان اڅکزي مبا� �زې،داڅکزيو دمشهور و علمي شخصيتونو هر يوه شاعر اوليکو ال ملا عبدالر حيم اشيزی او هم دارواښاد محمد علم بڅ� �کي نو مو نه نه يو ازې د اڅکزيو وياړونه دي،بلکې ددې  هيواد هر افغان پر ي ويا ړي٠

        ( نوربيا )