زه عا شق يم سروکار مې دی له عشقه *** نه خليل، نه داؤدزی يم نه مو مند ( رحمن با با)
که چيرې د خليلو د قبيلې دنسب شجره په غور سره
تر څيړ نې لا ندې و نيسو نو جو ته به شي چې د غه قبيله د سړ بني پښتنو د ټو لنيز ګروپ پورې اړه لري او د غو ر يا خي
و له پښته را وتلې ده او ددوی لوی نيکه غری يا غو ريا نو ميد٠ غوريا څلور زامن درلودل . لو مړی دولت يار چې د هغه
او لا ده مو مند او داؤد زي دي، دويم خليل، دريم څمکنی او څلورم ز يړان چې ز يړ اني يې هم بو لي٠
غو ر يا خيل په
مجمو ع کې د خپلوپو ر تنيو ښا خو نو په ګډون په لو مړي سر کې دکند هار په شا او خوا کې مېشته وو٠ بيا ورو سته د ١٤
٠ ميلا دي کال په شا او خوا کې د غز ني لو يد يز ته د تر نک سيند په خو ا کې يې ا ستو ګنه در لو ده ٠په هند کې د مغو
ي و اکمنۍ بنسټ ا يښو دو نکي ظهير الدين محمد با بر په خپل مشهور اثر توزک با بري کې په مجمو ع کې د غو ر يا خيلو
د او سيدو ځای د مشد او سمګا نه سيمو په شا او خو ا کې ښو دلی دی چې دا سيمې د غز ني په جنو بي بر خه کې پر تې دي٠
کله چې د غو ر يا خيلو په شمير کې ډير والی راغی نو دوی له غز ني نه کا بل او بيا ننګر هار ته لا ړل او له ننګر
هاره د خيبر د تا ريخي درې له لارې پيښور ته و ليږ ديدل٠
د تا ريخ حيات ا فغا ني مؤ لف ډ پټي محمد حيات خان له نن
نه ١٤٤کلو نه و ړاندې د خليلو د قبيلې په اړ وند داسي ليکلي دي :
" ددغې قبيلې شمېر ٦٠٠٠ کوره او د وسله والو کسا
نو شمېر يې ١٢٠٠٠ تنه ښودل شوي دي٠ دوی د پيښور په ميد اني بر خه کې استو ګنه لري ٠ ددغې قبيلې څوکوره د مو مندو د
قبيلې او همداراز د برو درانيو له نورو څو کو رو نو سره يو ځای په کند هار کې او سيږي او دلته يوازې دوی د برو در
انيا نو په نا مه يا دوي او غا لبا به دوی ددراني ا حمد شاه په و خت کې هلته ميشت شوي وي٠ د کند هار په ښار کې يوه
بيله محله د برو در انيو له پاره مو جوده ده"
ار وا ښاد علا مه عبد ا لشکور ر شاد هم د حيات افغاني د کتاب د
پښتو ژباړې په ٢٤٢ مخ کې د خليلو د قبيلې په لمن ليک کې د برو در انيو په باب ليکلي دي : د کند هار په احمد شا هي
ښار کې يو با زار او يوه دروازه د برو په نا مه نو مو لې شوې ده چې برو د برو در انيو مخفف دی٠
د پښتو نخوا مشهور
ليکوال ارواښاد قا ضي احد جان د پښتو مجلې( ستړي مشي) کې چې په ١٩٣٢ ميلادي کال کې خپره شوېده د خليلو د قبيلې په
اړوند داسي ليکلي دي : ددوی د سيمې ځمکې د کا بل او باړې په سيند ونوخړو بيږي٠ ددې قبيلې معتبر خلک ا ر با با ن دي
چې د مټا خيلو په ښا خ پورې اړه لري٠ ويل کيږي چې دا خطاب شا ه جهان پا چادوی ته ور کړی دی٠ دوی غښتلي او پيا وړي
خلک دي او زيا تره په پوځ او مليشا کې دندې تر سره کوي، ځکه چې دوی د خپلو پياوړو او غښتلو اند ا مو نو له وجې د پو
ځي چا رو له پا ره مو زون دي٠ ددې قبيلې زيا تره خلک د پيښور ښار او چو ڼۍ ته نږدې او سيږي٠
خليل په پيښور کې
دداؤدزيو د قبيلې لو يديز او جنوب لو يد يز ته پر اته دي٠ ددوی سيمه شل ميله او ږدوالی او لس ميله پلن والی لري
چې بر تهکال،کوز تهکال، سپينه وړۍ او لنډی ددوی مشهور کلي دي چې دباړې په ښۍ غاړه مؤ قعيت لري٠
خليل زړور،
جنګيالي، علم خو ښوونکي، ميلمه پا لو نکي او په پښتو او پښتو نولۍ با ندې ولاړ خلک دي٠
ددې قبيلې ځينې ښا خو نه
او څا نګې په لا ندې ډول دي : مټا خيل،باروزي،ا سحاکزي، تلزرزي،سالارزي، افوزي، نورزي، متي زي اواکازي او لکه
چې دمخه وويل شول د خليلو مشران د ار با با نو په نا مه يا ديږي٠
د خليلو په نا متو کسا نو کې يو هم د پښتو ژبې
مشهور ليکوال ، محقق او شا عر ښا غلی هميش خليل دی چې د ډير شمير علمي اثارو خا وند دی٠ همد اراز ددې قبيلې يو بل
تن ارباب فتح محمد خان چې دپيښور يو نيو رسټۍ د تا ريخ د څا نګې مشر و٠ د پيښور په پو هنتون کې دArea study centerکې غړی
عبد الله جان خليل هم د يا دونې وړ علمي شخصيت دی٠
د سيا ست په ډګر کې هم د خليلو قبيلې ځيني سيا سي شخصيتو نه د
يا دونې وړدي چې په د غو نو مو نو کې د ښا غلی ار باب جها نګير خان خليل نو م يا دو لای شو چې دپښتو نخوا د صو بې
وزير اعلی هم و٠ همداراز د خليلو د قبيلې بل شخصيت ارباب عا لمګير خان خليل و چې د مخا بر اتوفدرال وزير دی ٠
دخليلو د قبيلې د ځينې نور و هغو ار با بو نو په جمله کې چې ځينو يې دو لتي دندې هم در لو دلي دي د لا ند نيو کسانو نو
مو نه د يا دونې وړ دي :
ارباب ولي محمد خان، ار باب نور محمد خان،ار باب ظا هر خان، ارباب امداد خان، ار باب
محمد فر يد، ار با بزاده حبيب الله،ارباب هد ايت الله،ار باب سيد احمد، ارباب اسلا م زيب خان، ار باب محمد
صفدر حيات،اربا بزاده عطا ؤالله ، ارباب اسفند يار خان او ارباب احمد علي جان٠
پايليکونه :
په دې مقا
ه کې د لا ند نيو منا بعو او اثارو نه ګټه اخيستله شوې ده :
١-پښتا نه د تا ريخ په رڼا کې، دسيد بهادر شاه ظفر کا
کا خيل تا ليف، پېښور يو يو ر سټي بک ايجنسي، ١٣٢٥ مخ، د١٩٦٢ ميلادي کال چاپ٠
٢-تا ريخ حيات افغا ني، پښتو
ژباړه، ٢٤٣ مخ، د پيښور چاپ، ٢٠٠٧کال٠
٣-پښتني قبيلې،دکتور لطيف ياد،١٢١ مخ، د پيښور چاپ، ٢٠٠٧ کال٠
٤-
http://en.wikipedia.org/wiki/Khalil_(tribe)
٥-http://www.khyber.org/pashtotribes/k/khalil.shtml