دنبوي غزاګانو لړۍ (۳) برخه ، د بدر غزا .
علامه محمدمعین الدین ابوالفضل کان الله له ودامت برکاته
الــــــــــحمدُ لله الذي اطلع في ســـمآء الــنبوة سراجـــًا لامـــعًا و قــمرًا منيرًا ، و أطلــــــــــع من أکمام الرسالة يانعًا و زهرًا منيرًا ، تبـــــارکَ اسمــــه ، و تــــمت کلمته ، و عَمــــت نعمه ، و جَــــمت حکـَـــمه ، و جری بـــما کان و بـــما يکون قلمه ، وأوجد الأنــــــامَ منَ العدم ، و جـــعلَ الــضيآءَ و الظلـــــم ، و خــــلقَ اللوحَ و القــــلَم ، وقــــدر الآجالَ و الأرزاق و اأعمالَ و قسم، أحمده و هـــو المــحمود أزلا و أبدًا ، و أشــــــکره مستزيدًا من نعمه مسترفدًا ، و أستهديه « و من يضل الله فــلن تجدَ له وليـــا مرشدًا » و أستنصره و لن تجد من دونه ملتحدا ، وأستکفيه و له الحول و القوة سرمدا ، وأستعينه و نعمَ المولی والنصير مؤيدًا ،والصلوة والسلام علی امام المجاهدین وسیدالمرسلین وعلی آله واصحابه الذین برماحهم وسیوفهم وبذل انفسهم واموالهم فی سبیله اضمحل دجی الباطل ولمع نورالایمان والیقین
اما بعد :
فأعوذ بالله من الشيطن الرجيم ، بسم الله الرحمن الرحيم ، و لقد نصرکمُ اللهُ بــــبَدرٍ و أنــــتُم اذلّة ، فاتقوا الله لعلکــــــم تشکرون ( القرآن ) . قدرمنومجاهدواواسلامي وروڼو په دې برخه کي دبدردغازیانوشمېر اوپه دې اړه داختلاف دروایاتودتطبیق په اړه اودارنګي په مجمل ډول دځنواسراروبیان درته کوم ،بیانونه په غورګورۍ ځکه چي دتحقیق اوتوثیق اودبې مثاله څېړني اودمحکمومأخذونو په اعتباراودارنګه دکاملوتاثیراتوپه لحاظ شایدپه سابق اولاحق کښي نظیرونلري اودامبالغه یا اظهاردعجب بایدونګڼۍ،
د بدر په غزا کښي د مجاهدينو تعداد او شمير :
پوه سه ! چي د بدر د مجاهدينو شمير مطابق د هغه روايت چي امام أحمد ( رحمه الله) په خپل مسند کښي له عبد الله ابن عباس (رضي الله عنهما) څخه کړئ دئ درې سوه او ديارلس ۳۱۳وو ، او مطابق د هغه روايت چي په معجم طبراني کښي له حضرت أبي أيوب انصاري (رضي الله عنه) څخه سوئ دئ درې سوه او څوارلس ۳۱۴ وو ، او مطابق د هغه روايت چي بيهقي له عبد الله ابن عمر ابن العاص څخه کړئ دئ درې سوه او پنځلس ( ۳۱۵) وو ، او په ځينو روايتو کښي درې سوه اونونس (۳۱۹) راغلي دي .
د بدر د غازيانو په شمير کي د ذکر سويو مختلفو رواياتو تطبيق :
کچيري رسول الله (صلی الله عليه وسلم) او يو هغه صحابي کوم چي د صحابه ؤ د شميرلو په وخت کي موجود نه ؤ او له ليري څخه پر اوښ باندي راروان په نظر راتلئ و نه شميرل سي نو د صحابه ؤ د بدر تعداد ( ۳۱۳ درې سوه ديارلس ) کيږي ، او که هغه غيرموجود صحابي هم ورسره وشميرل سي نو بيا يې تعداد (۳۱۴ درې سوه څوارلس ) ته رسيږي ، او کچيري رسول الله (صلی الله عليه وسلم) هم ورسره وشميرل سي نو بيا ( ۳۱۵ درې سوه پنځلس کيږي ) ، او کچيري هغه څلور صحابه کوم چي د سن او عمر د کموالي په وجه د جهاد اجازت ورنکړ او له دوۍ سره راغلي وو نو يې شمير (۳۱۹ درې سوه او نولس ) ته رسيږي . ( أنظر فتح الباري ج۷ ص ۲۹۱ ) .
دغه څلور صغيرالسنه ( کم عمره) صحابه کوم کوم ؤ ؟ پوه سه ! چي په دغو څلورو صحابه ؤ کي يو انس بن مالک ، او بل عبدالله بن عمر ، او بل حضرت جابر ، او بل حضرت برآء بن عازب (رضي الله عنهم) ؤ .
پر مذکوره رواياتو سربېره د (۳۱۲ ) او د ( ۳۱۷) روايتونه هم راغلي دي ، خو معتبر روايت د درې سوه او ديارلسو روايت دئ ، امام بخاري ( رحمه الله) چي د بدر د غازيانو په باره کښي کوم روايتونه ذکر کړيدي نو په هغوۍ کښي داسي راغلي دي چي د بدر د غازيانو تعداد د طالوت د أصحابو او ملګرو له تعداد سره برابر ؤ ، او د طالوت ملګري (۳۱۳درې سوه او ديارلس ) وو .
يوه ضروري تــــــنبــــيه :
پوه سه چي د (۳۱۳درې سوه او ديارلس ) عدد له هغو اعدادو څخه دئ چي الله پاک په هغوۍ کښي ډير مخفي اسرار ايښي دي ، چي اوليآء کرامو او علمآؤ د علم باطن د هغو اسرارو له معرفت څخه کافي ونډه (برخه) اخستې ده ، د بيلګي په ډول د لاعلاجه مرضو دپاره چي سورت فاتحه مثلاً(۳۱۳) واره وليکله سي نو دا يو کافي او قطعي تاثير ناک علاج دئ ، او دارنګه په دغه عدد سره ځيني مأثوره أذکار ويل ځانګړې ګټي لري .
د بدر په غازيانو کي د مهاجرينو تعدادڅوؤ او د انصارو تعداد څو ؤ ؟
په دې باره کښي هم روايتونه مختلف راغلي دي : په يوه قول کښي د مهاجرينو تعداد شپږ شپيته ۶۶ او د انصارو تعداد (۲۴۷ دوه سوه او اوه څلويښت ) ؤ ، چي مجموع يې (۳۱۳) کيږي ، تاريخ پوهانو او أصحابُ السيَر د مهاجرينو او انصارو په همدغه شکل تعداد نقل کړئ دئ . او ځينو د مهاجرينو تعداد ۸۲ ، او ځينو ۸۳ ، او ځينو (۸۶ شپږ اتيا) ښودلئ دئ ، او باقي نور ټول يې انصار بللي دي .
بيا په انصارو کښي د يوه روايت مطابق د «أوس » د قبېلې ( ۶۱) يو شپيته ، او د «خزرج » د قبېلې (۱۷۰) يو سلو اويا نفره وو .
د بدر د غازيانو د سورليو ( مرکبونو ) شمېر :
د بدر له غازيانو سره صرف دوه اسان وو ، چي يو د حضرت مقداد بن أسود (رضي الله تعالی عنه ) ؤ ، چي نوم يې « سَبــحه» ؤ ، او بل د حضرت زبير بن العوام (رضي الله تعالی عنه ) ؤ چي نوم يې سَيل ؤ ، او په ځينو روايتو کي راغلي دي چي دوهم آس د « مَرثــد بن أبي مَرثـَد غنوي » ؤ ، او دارنګه له دوۍ سره (۷۰ اويا) دانې اوښان وو .
(أنظر الکامل لابن الأثير ج۲ ص۸۳ ) .
او پر دغو اويا اوښانو باندي د دوۍ تقسيم اووېش وسوپه دې ډول ، چي په هر اوښ کي به دوه يا درې نفره سره شريکان وه ، او نوبت په نوبت به باندي سپرېدل .
له حضرت پيغمبر ( صلی الله عليه وسلم ) سره په اوښ کي حضرت علي او حضرت ابو لبابه بن عبد المنذر (رضي الله تعالی عنهما ) شريکان وه ، چي کله به د نبي (عليه السلام) د سپرېدو وار سو نو دوۍ دواړه به په پښو ورسره تلل ، او کله چي به په دوۍ دوو کښي د يوه وار سو نو رسول (عليه السلام) به پياده ورسره تلئ ، حضرت علي او حضرت لبابه دواړو و نبي (عليه الصلاة والسلام) ته عرض وکړ چي ځموږ نوبتونه هم تاته درکوو ، موږ تر پايه پياده درسره ځو ! د اسلام پيغمبر (صلی الله عليه وسلم ) ودوۍ دواړو ته په جواب کښي وويل چي نه تاسي تر ما قوي ياست او نه زه تر تاسي د الله پاک له ثواب څخه مستغني يم ، و ماته هم د ثواب ګټلو ضرورت سته .
پوه سه چي په حضرت علي ( کرمَ الله وجهه) کي خو ټول روايات متفق دي چي دَی له رسول (عليه السلام) سره د اوښ په سورلۍ کښي شريک ؤ ، البته په دوهم نفر کښي روايتونه مختلف راغلي دي : د حاکم د روايت مطابق دغه دوهم نفر حضرت أبولُبابه ؤ ، او د ابن اسحاق په نزد دغه دوهم نفر « مَرثــد بن أبي مَرثـَد غنوي » ؤ ، او ابن أثير ويلي دي چي زيد بن حارثه ؤ . ( أنظر سيرة ابن هشام ج ۱ ص ۶۱۳ / کامل لابن الأثير ج۲ ص۸۳ ) .
قدرمنو وروڼو ! په راتلونکې برخه کښي به انشآء الله د هغو حکمتو ، پندو او علمي ګټو بيان درته وسي کوم چي په دغه ذکر سوي بيان کښي له دغو لاندي أمورو څخه يې استنباط او استخراج کيدلاۍ سي :
( ۱ ) : د بدر د غازيانو شمير چي (۳۱۳) وو .
( ۲ ) : د سورليو کمبود نسبت و شمير د غازيانو ته .
( ۳ ) : د اسلام د پيغمبر (صلی الله عليه وسلم ) په خپل نوبت کښي پياده تلل .
( ۴ ) : دا چي حضرت علي او أبو لُبابه دواړو خپل نوبت ونبي (صلی الله عليه وسلم ) ته وروبخښئ ، سره له دې نبي عليه السلام له دوۍ څخه د دوۍ دغه لورَونه قبوله نکړه .
والسلام ومن الله التوفیق نور بيا ...